Volgende maand verhogen de belangrijkste centrale banken nogmaals de rente en zullen we (opnieuw) flink wat geklaag horen vanuit financiële markten waarom dit nou weer nodig is. De gasprijzen zijn immers alweer flink gedaald en de inflatiecijfers lijken op een pad terug richting de 2%. Kijken centrale banken nu te veel in de achteruitkijkspiegel en proberen ze hun blazoen op te poetsen met een te streng rentebeleid?
Als ik een speech voor Lagarde mocht schrijven om het ECB-beleid te verdedigen zou ik deze simpelweg houden over de prijs van brood. De geschiedenis zit immers propvol met voorbeelden van revoluties en machtswisselingen die zijn begonnen met stijgende broodprijzen.
Broodonrust
De Romeinse keizers kenden het belang al om het volk te behagen met voldoende brood en spelen. Toen de staatskas leeg begon te raken en Romeinse burgers met een fors hogere prijs voor hun graan werden geconfronteerd, was het snel gedaan met het Romeinse Rijk.
Nadat de Franse koningin Marie-Antoinette suggereerde dat Parijzenaren maar cake moesten eten, als ze brood niet meer konden betalen, begon de revolutie waarbij zij haar hoofd zou verliezen onder de guillotine.
Andere historische voorbeelden zijn voedselrevoluties in Ierland, Rusland, Japan, Polen, en meer recent de Arabische lenterevolutie die ook begon na een sterke stijging van wereldwijde voedselprijzen.
Energiecrisis vermeden
Met de gestegen welvaart zijn de kosten van voedsel voor Europese consumenten weliswaar minder belangrijk geworden, maar onze bestedingen aan energie en transport zijn juist flink gestegen. Tot aan de coronacrisis bleef de inflatie onder controle en de ECB maakte zich meer zorgen over de kans op deflatie dan dat er werd nagedacht over mogelijke verstoringen in dit beeld van stabiele prijzen. Tel daarbij op dat Europa zich in de afgelopen decennia totaal afhankelijk had gemaakt van goedkoop Russisch gas en de ingrediënten voor een (prijzen)revolutie waren aanwezig.
Precies een jaar geleden viel Rusland Oekraïne binnen en dat was de start voor een enorme stijging van voedsel- en energieprijzen. De vooruitzichten van een winter zonder gastoevoer uit Rusland zorgde voor flinke paniek in de Europese hoofdsteden en er werden met spoed steunprogramma’s opgetuigd om de consument te beschermen en daarmee energieprotesten te voorkomen.
U begrijpt dat zowel Europese overheden als de ECB een zucht van verlichting slaakten toen de Europese gasprijzen als gevolg van het zachte winterweer sterk daalden. Dit verlicht niet alleen de druk op consumenten maar het vermindert ook de kans dat de ECB de rente moet verhogen terwijl de Europese economie in een diepe recessie valt.
Maar de broodprijs stijgt verder
We zijn door het oog van de naald gekropen als het gaat om de energiecrisis, maar hoe zit het nou met de prijs van brood en het beleid van centrale banken? Nog voor het begin van de oorlog in Oekraïne waren centrale banken in veel opkomende markten al begonnen met het verhogen van de rente. Zij zagen dat tegen het einde van de coronacrisis inflatie begon op te lopen en hebben geleerd van het verleden: het is beter om meteen te reageren als prijzen stijgen in plaats van af te wachten of sprake is van een tijdelijke trend.
Westerse centrale banken waren deze les vergeten en moeten nu steeds harder op de rem trappen om de inflatie weer naar een normaal niveau terug te brengen.
"Het grootste deel van de broodkosten zijn de arbeidskosten en die gaan de komende jaren alleen maar omhoog"
Als je kijkt naar de prijs van een brood, dan zijn de kosten van graan en energie de afgelopen maanden gedaald, maar voor een Europese bakker is dat maximaal 30% van de kostprijs. Het grootste deel zijn de arbeidskosten en die gaan de komende jaren alleen maar omhoog.
Extra Europese renteverhoging onafwendbaar
Overal in Europa zijn werknemers op dit moment aan het staken om compensatie te krijgen voor de inflatieschok van het afgelopen jaar. Als gevolg van langlopende cao’s en trage onderhandelingen is dat gat nog niet gedicht, maar dat is slechts een kwestie van tijd, gezien de lage werkloosheid en de hoge winstmarges die Europese ondernemingen nog weten te boeken.
"Overal in Europa zijn werknemers op dit moment aan het staken om compensatie te krijgen voor de inflatieschok van het afgelopen jaar"
Hoe langer het duurt voordat de ECB de inflatie onder controle krijgt, hoe meer er sprake zal zijn van een loon/prijsspiraal. Zeker in Noord-Europese landen zullen consumenten steeds harder klagen over stijgende prijzen, waardoor opnieuw discussies kunnen oplaaien over het nut van de euro, en de schuld voor de hoge inflatie bij de ECB wordt neergelegd.
Lagarde is zich zeker bewust van deze problemen en zal komende maanden samen met het ECB-bestuur geneigd zijn om nog maar een extra renteverhoging aan te kondigen en onderwijl de prijs van brood goed in de gaten houden.
"Hoe langer het duurt voordat de ECB de inflatie onder controle krijgt, hoe meer er sprake zal zijn van een loon/prijsspiraal"
Hendrik Tuch, CFA is hoofd vastrentende waarden Nederland bij Aegon Asset Management. Aegon Investment Management B.V. is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten als een beheerder van beleggingsinstellingen. Op basis van haar vergunning is Aegon Investment Management B.V. geautoriseerd om individueel vermogensbeheer en beleggingsadvies te verlenen in de zin van de Wet op het financieel toezicht.