Niets mis met zelfregulering financiële sector

Afgelopen vrijdag verdedigde Mark Nelemans (zie foto), docent strafrecht aan de Open Universiteit, zijn proefschrift, getiteld Financiële regulering: de verhouding tussen interne governance en extern toezicht.

Sinds de deconfiture van de bankensector in 2008, zowel financieel als moreel, volgt Nelemans de ontwikkelingen van onze banken op de voet. Al is het maar vanwege de juridische kwesties die aan de financiële branche kleven. “De interventies van de overheid (om de banken te redden) waren noodzakelijk om de sector in rustig vaarwater te brengen, maar juridisch en ethisch gezien riepen ze bij mij grote vragen op,” vertelt Nelemans.

Het bleef niet bij financiële hulp om de sector op de been te helpen. Sinds het uitbreken van de kredietcrisis is de Nederlandse financiële sector onderworpen aan steeds meer overheidstoezicht, terwijl de sector zelf serieus werk heeft gemaakt van zelfregulering. De bankencodes uit 2010 en 2014, het bankentuchtrecht en de bankierseed zijn volgens Nelemans in internationaal perspectief tamelijk vooruitstrevend.

Vage scheiding

Helaas is het volgens Nelemans troebel geworden welke zaken onder extern toezicht vallen en wat onder interne governance. Nelemans pleit in zijn proefschrift voor een duidelijkere scheiding tussen extern en intern toezicht.

Waar die grens ligt? “Consumentenbescherming, kapitaaleisen, marktgedrag zijn zaken die onder extern toezicht vallen. Die zijn te belangrijk om over te laten aan de instellingen zelf. Maar strategie, personeelsbeleid, risicomanagement en interne controle vallen volgens mij onder zelfregulering, waarbij deze allesbehalve vrijblijvend is.”

Nelemans is met name kritisch als de wetgever en toezichthouders ethische- en gedragsnormen vastleggen in harde regelgeving. “Zaken als integriteit, betrouwbaarheid en geschiktheid zijn naar hun aard, inhoud en handhaafbaarheid niet geschikt voor opname in financiële toezichtwetgeving. Ik vind dat er door externe toezichthouders terughoudend moet worden omgesprongen met moraal-ethische termen omdat werknemers en bestuurders bij een berisping zich lastig kunnen verdedigen.”

“Zaken als integriteit, betrouwbaarheid en geschiktheid zijn naar hun aard, inhoud en handhaafbaarheid niet geschikt voor opname in financiële toezichtwetgeving"

Koploper zelfregulatie

Nelemans begrijpt dat de financiële sector minder autonomie kent dan andere bedrijfstakken. Een faillissement van Akzo Nobel of Aalberts Industries is heel vervelend voor betrokkenen maar zal de Nederlandse economie niet uit het evenwicht brengen. Dat is met het faillissement van een grote Nederlandse bank wel het geval. Too big to fail heeft implicaties. “De belangrijkste les van de kredietcrisis is dat bedrijfsvoering en -strategie gericht moeten zijn op lange termijn waardecreatie, goede interne controle en sterk risicomanagement, zodat er langetermijnstabiliteit ontstaat.”

Tien jaar na het begin van de crisis roept Nelemans op om meer vertrouwen te hebben in het zelfreinigende vermogen van banken bij moreel-ethische normen. Volgens hem is het met deze regulering in Nederland beter gesteld dan over de grenzen. “De Nederlandse financiële sector mag zich koploper noemen wat betreft regulering van gedrag en cultuur. De rest van de wereld houdt de ontwikkelingen in Nederland scherp in de gaten.”

Skin in the game

Strak extern toezicht en zelfregulering moeten het vertrouwen in de financiële sector terugbrengen. Maar hoe past het recente en afgeschoten voorstel van de ING-commisarissen om ceo Hamers een salarisverhoging van 50% toe te kennen? Nelemans: “Ik vind het onhandig om de ceo van een grote Nederlandse bank, die tien jaar geleden hulp nodig had, een dergelijke salarisverhoging te geven. Alle morele codes staan op gespannen voet met deze keuze. Maar tegelijkertijd is ING een private organisatie. Commissarissen en aandeelhouders bepalen het salaris, niet de overheid.”

De ophef zou volgens Nelemans heel wat minder groot zijn geweest als aan de salarisverhoging van Hamers een extra clausule zou zijn gehangen, waarbij de ING-ceo bij een nieuwe reddingsoperatie van de bank alle bonussen en salarissen boven de Balkenendenorm moet terugbetalen. “Dat is skin in the game. Daar ben ik een groot voorstander van,” zegt Nelemans. “Het is de meest effectieve middel om controverses over beloningen te neutraliseren, waarbij beloningscomponenten juist kunnen worden ingezet als prikkel om stabiliteit en lange termijn waardecreatie te bewerkstelligen.”

Wantrouwige buitenwacht

Dat niet iedereen vertrouwen heeft in een zelfregulerende financiële sector bewijzen de reactie op am:, het onlineplatform voor professionals in de financiële dienstverlening. Zo meldt S. Asagi: “Deze promovendus heeft duidelijk geen voeling met de praktijk. Banken en verzekeraars zoeken steeds de grens op van het toelaatbare, daarom lukt het al jaren niet het vertrouwen te herstellen. Als je banken en verzekeraars gaat aansporen om zelfregulerend op te treden, dan zal het vertrouwen echt niet hersteld worden. De meeste bestuurders van deze bedrijven denken doorgaans maar aan één ding: GRAAIEN!!! Kijk maar naar ING en ASR. En ze praten zichzelf aan dat ze het allemaal verdienen, omdat ze zo hard werken. Alsof het personeel niet hard werkt." 

Meer weten? Bestel het proefschrijft bij uitgeverij Paris.

Klik op de afbeelding voor een grote versie