De Amerikaanse staat is al jaren failliet

De coronapandemie heeft de overheidsuitgaven in de VS en de rest van de wereld opgejaagd. De rente stijgt. De inflatie loopt op. Hoe lang kan dat nog goed gaan? Wanneer vallen de eerste landen om?

Het zijn problemen die vermogensbeheerder Ben Carlson zwaar overdreven vindt, in ieder geval als het gaat om de VS. Doemdenkers beweren al decennialang dat de Amerikaanse schuld onhoudbaar is, maar het drama van een faillissement heeft zich nooit voltrokken.

Integendeel, de staatsschuld is verder opgelopen en niet zo’n beetje ook. In 1972 bedroeg de Amerikaanse overheidsschuld ongeveer 430 miljard dollar. Nu benadert dit getal de grens van 29 biljoen dollar. “Slechts een fractie hoger,” schrijft Carlson enigszins sarcastisch.

Stijgende rente

Een van de grootste zorgen van de jaren 70 was de stijgende rentelast. De rente op een tienjarige Amerikaanse staatslening lag in 1972 rond de 6%. Begin jaren 80 was dat opgelopen tot 15%. En toch ging de VS niet failliet.

Wat dat betreft, vindt Carlson het bijna lachwekkend dat beleggers zich nu zorgen maken over een stijging van de rente van 1,3% naar 1,6%. Reden voor een faillissement is het in ieder geval niet.

Sociale uitgaven

Interessant en wellicht verrassend is dat de opbouw van de overheidsuitgaven wel sterk is veranderd. In de jaren 70 ging een groot deel naar defensie. Sociale uitgaven en armoedebestrijding waren nog niet zo belangrijk. Nu is dat verreweg de grootste uitgavenpost.

De rentelasten zijn als percentage van het bbp licht gestegen, maar liggen nog altijd onder de 10%. De uitgaven aan defensie zijn sterk gedaald. In 1962 was het nog bijna de helft van de begroting, in 2019 nog maar 15%.

De uitgaven aan sociale voorzieningen, armoedebestrijding en ziektekosten zijn daarentegen geëxplodeerd. In 2019 was het opgelopen tot 56% van het bbp, wat voor een groot deel te danken is aan de babyboomgeneratie die ouder wordt en in steeds grotere getalen met pensioen gaat.

Een staat kan niet failliet gaan

Het ligt voor de hand dat de trend doorzet en het aandeel van de sociale uitgaven op de overheidsbegroting toeneemt, tenzij er rare dingen gebeuren, zoals een oorlog. 

Is dat een gevaar voor de betaalbaarheid van de overheidsfinanciën? Nee, zegt Carlson. Dat de overheidsschulden blijven stijgen, staat min of meer vast, maar een probleem is het niet. De Amerikaanse overheid is geen bedrijf of een gezin. De overheid kan niet failliet gaan. Ze kan altijd geld bijdrukken.

Carlson heeft andere zorgen, zoals:

• Gaan sociale uitgaven en ziektekosten niet ten koste van investeringen in toekomstige generaties, zoals onderwijs of R&D?
• Hoeveel ruimte mag de overheid nemen bij zijn incidentele uitgaven?
• Moeten er grenzen worden gesteld aan de overheidsschuld ten opzichte van het bbp?
• Zou de overheid niet meer moeten doen om armoede in de wortel te bestrijden?

Conclusie: een faillissement van de Amerikaanse overheid is het laatste waar Carlson zich zorgen over maakt, wel hoe het geld besteed wordt.