Wat als Rusland de gaskraan verder dichtdraait?

De boodschap was minder vrolijk, maar misschien wel juist daarom hing het publiek op de IEX Beleggersdag 1 juli aan de lippen van ABN Amro's huiseconoom Sandra Phlippen (foto).

Wat staat ons te wachten als Rusland de gaskraan richting Europa verder dichtdraait de komende tijd? Met die vraag als uitgangspunt schetste Phlippen een toekomst waarin een diepe recessie - en langdurig hoge energieprijzen - onvermijdelijk gaat zijn.

21 juli wordt daarbij een cruciaal moment. Op die datum wordt de pijpleiding Nordstream 1, waar nu de grootste gasstroom van Rusland naar Europa doorheen loopt, weer vrijgegeven na een periode van onderhoud.

Nu al een derde minder gas

Maar gaat er dan ook weer gas doorheen komen? "Dat is de grote vraag," zegt Phlippen, "maar de kans is reëel dat Poetin de gaskraan verder zal dichtdraaien." Dat komt op een moment waarop de Europese economie al tekenen van vertraging begint te vertonen. 

"Sinds de pandemie wordt het herstel geremd door de hoge inflatie en mogelijke energietekorten in Europa. De reële inkomens dalen terwijl de industrie hogere grondstoffenprijzen en toegenomen aanbodketenfricties moet verwerken."

Lichtpuntje daarbij is dat de problemen in de aanvoerketens, waar we al een tijdje mee te maken hebben, zich weer langzaam beginnen op te lossen, zegt Phlippen. Maar tegen de economische schok van een energietekort zijn we in Europa niet opgewassen.   

"Het internationale Energie Agentschap (IEA) rekent met een scenario waarin we onze uiterste best moeten doen om een derde minder gas op te vangen - daar is inzet van het Groningse gas bijvoorbeeld al in opgenomen. Maar we zitten al op dat punt. Er is nu al een derde minder gas."

Grillen van Poetin

De aanbodschok die een nog groter gastekort teweeg gaat brengen, gaat economisch grote gevolgen hebben, schetst Phlippen. "In eerste instantie in prijzen. Die gaan stijgen, en niet alleen de prijs van energie, ook de prijs van industriële goederen en voeding zullen flink oplopen."

"Huishoudens zullen worden gespaard, maar de meest energie-intensieve bedrijven zullen worden stilgelegd. Dat zijn ook vaak de meest export-georiënteerde bedrijven. Uit onderzoek blijjkt trouwens wel dat er met name in die sectoren nog veel ruimte is om minder energie te verbruiken zonder de output te verminderen. Het is eigenlijk ongelooflijk dat dat dus kennelijk nooit gedaan is, maar dat is nog wel een hoopgevend gegeven."

In zo'n scenario is een diepe recessie eigenlijk niet te vermijden, zegt Phlippen, maar in haar projecties houdt ze noodgedwongen een slag om de arm. Simpelweg omdat er veel afhangt van die Russische gaskraan, de grillen van Poetin en hoe hard het spel tussen Rusland en de EU gespeeld gaat worden. In haar ramingen voor de economie van de Eurozone houdt ze dan ook een flinke (neerwaartse) bandbreedte aan voor de gevolgen van een gastekort.

Enorme beleidsfout

Voor het monetaire beleid zal een energieschok ook gevolgen hebben. De ECB is na lang aarzelen begonnen met verkrapping en inflatiebestrijding. "Maar recessie en werkloosheid zullen de inflatievooruitzichten op middellange termijn weer temperen. Dus afhankelijk van de timing zal er weer normalisering van beleid richting lagere rentes plaatsvinden."  

Wat niet meehelpt, zegt Phlippen, is de nasleep van de corona-pandemie. "Met het stutten en steunen door de overheden is de normale dynamiek uit de economie verdwenen. Daar gaan we de komende tien jaar nog wel last van houden. In Amerika hebben Trump & Biden bij elkaar zo'n 15% van het BBP rondgestrooid ter verlichting. Dat is achteraf gezien een enorme beleidsfout geweest."

Reken er dan ook niet op dat de overheid wel blijft bijspringen bij tegenslagen, zegt ze. "Als ik mensen bij Financiën spreek, dan beluister ik dat ze daar inmiddels hun buik wel vol hebben van alle compensatieregelingen. Niet iedereen hoeft altijd gesteund te worden."