De vrijheid van reclame-uiting

De AOW-leeftijd moet omlaag, de grenzen moeten dicht, we moeten normaal doen, de uitkeringen moeten omhoog, de rijken moeten inleveren en de belastingen gaan omlaag.

De verkiezingen zijn in aantocht en de mooiepraatjesfabrikanten draaien op volle toeren. De arme kiezer wordt dagelijks bestookt met (vermeende) oplossingen voor al dan niet bestaande problemen.

Er is geen instantie die het in zijn hoofd haalt de politici terug te fluiten om onhaalbare beloften of gevaarlijke ideeën. Dat is maar goed ook. We koesteren onze vrijheid van meningsuiting, dus de spotjes in de zendtijd politieke partijen komen ongehinderd onze huiskamers binnen.

Lees ook: AFM, alleen zinvolle wetgeving graag!

Verbod op producten hoge hefboom

In de financiële wereld is dat anders. Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem, vertegenwoordigd door de Autoriteit Financiële Markten (AFM), houdt toezicht op het wel en wee van de belegger. Dat is prima, en zelfs noodzakelijk, maar soms slaat dat toezicht door.

Vorige week kwam de AFM met een persbericht dat het een verbod op reclame voor sommige financiële producten voorbereidt. Het gaat dan met name om beleggingsinstrumenten met een hefboom groter dan tien. Ook binaire opties, contracts for difference (CfD) en warrants vallen onder de verbodsintenties van de toezichthouder.

Tot slot mogen beleggers ook niet meer via commerciële uitingen geattendeerd worden op Contingent Conditional Obligaties (CoCo’s). Het voornemen van AFM is niet nieuw. Vorig jaar al liet Dijsselbloem weten een verbod op deze producten te overwegen.

Te complex

Nu wordt het dus geregeld. Laat ik eerst eens kijken welke argumenten in het AFM bericht worden aangehaald. Ten eerste constateert AFM dat de reclames voor deze producten vaak agressief zijn. Ten tweede kunnen consumenten snel veel geld met deze producten verliezen.

Bovendien blijkt uit onderzoek dat op lange termijn verreweg de meeste beleggers geld verliezen met hoge hefboomproducten. Op de derde plaats zijn consumenten in de huidige lage rente omgeving gevoelig voor de aanschaf van dergelijke producten.

Vervolgens is het probleem dat veel van deze producten door buitenlandse partijen worden aangeboden. Tot slot is een reden voor het reclameverbod dat veel van deze producten te complex zijn voor particuliere beleggers. Dit zijn de argumenten waarop Dijsselbloem de beperking van de vrijheid van reclame-uitingen baseert.

Loterij zonder nieten

Over win- en verlieskansen gesproken, het tweede argument. Dezelfde minister van Financiën heeft er geen probleem mee dat zijn casino en staatsloterij bijna dagelijks via diverse media consumenten proberen te verleiden een bezoekje te brengen of loten te kopen.

Bijvoorbeeld door de lucratieve megajackpot van 27 miljoen euro in de staatsloterij van maart als smeuïge worst voor te houden. Weet u wat de kans is om deze prijs in de wacht te slepen? Gemiddeld 1 op de 2,6 miljoen.

Nu zijn financiële instrumenten niet vergelijkbaar met loterijen en u zou kunnen redeneren dat als het om beleggen gaat, er andere regels gelden. Ik ben het daar niet mee eens. In beide gevallen gaat het erom dat via reclame consumenten worden verleid en ook, of beter, juist bij loterijen kunnen mensen een vermogen kwijtraken.

Argumenten voor verbod

Ik ben echter (ook) niet tegen reclame voor loterijen, dus ik laat de vergelijking tussen staatsloten en turbo’s met hoge hefboom verder rusten. Waarom is een reclameverbod voor de genoemde financiële producten slecht?

Ik loop de argumenten voor een verbod langs.

• Wat betreft de agressieve reclame heeft AFM genoeg instrumenten in handen dit te beteugelen. AFM kan gemakkelijk eisen stellen aan de inhoud van deze reclames zodat ze minder verleidelijk zijn en meer informatief.
  
  
• Dat beleggers (snel) veel geld kunnen verliezen, geldt voor meer producten, zoals bijvoorbeeld opties. Het gaat erom dat het voor beleggers duidelijk moet zijn dat veel geld kan worden verloren. Als dat het geval is, is het aan ieders eigen verantwoordelijkheid voor een dergelijk product te kiezen.
  
  
• Bovendien is het inconsequent om producten wel toe te laten, maar ze niet onder de aandacht van beleggers te kunnen brengen. Wees dan consequent, en verbiedt de producten die zo extreem gevaarlijk zouden zijn.

Paternalistische inborst 

Dat is overigens wel het voorland van de genoemde instrumenten, want AFM geeft zelf aan dat vanaf 2018 onder MIFID II de mogelijkheid ontstaat (een aantal van) deze producten van de markt te halen.

Het aanvoeren van de lage rente omgeving als argument voor een reclameverbod, waardoor beleggers gevoelig zijn voor deze instrumenten, laat de paternalistische inborst van onze toezichthouder zien. Onder de huidige omstandigheden weet de AFM beter wat goed is voor de belegger, dan de belegger zelf.

Dat de producten door buitenlandse partijen worden aangeboden, ook een AFM argument, is raar. Het is de politiek zelf geweest die de toegang van deze partijen op de lokale markt zo heeft geregeld. Het is dan vreemd om deze door de politiek gecreëerde situatie als argument te gebruiken reclames te verbieden.

Dwingen tot volledige informatie

Dat de genoemde producten complex zijn, is een waardeloos argument. Het zou met name gaan om CoCo’s, een officieel toegelaten financieringsinstrument voor banken. Ten eerste is het opmerkelijk dat de AFM deze door de ECB toegestane financieringsinstrumenten als schadelijk kwalificeert.

Ten tweede hoeft er niets ingewikkelds te zijn aan de CoCo, als de werking maar goed wordt uitgelegd. En dan komen we op mijn belangrijkste algemene bezwaar tegen het reclameverbod. Een dergelijk verbod past in een rij van maatregelen die de financiële consument de eigen verantwoordelijkheid ontneemt.

De toezichthouder zou alles moeten inzetten om aanbieders te dwingen goede, volledige en gemakkelijk toegankelijke informatie over hun producten te geven.

Verkeerde manier van toezicht

Daarnaast zou het goed zijn als AFM stimuleert dat consumenten financiële beleggingsproducten leren te begrijpen, en zo niet dat zij deze dan ook niet kopen. In plaats daarvan neemt de overheid langzaam de verantwoordelijkheid van de belegger zelf over.

Het is de verkeerde richting van toezicht en leidt alleen maar tot het bevorderen van de claimcultuur waar beleggers zich, als het met een belegging misgaat, zich beroepen op het feit dat de overheid of de uitgevers van producten hen toch tegen de financiële verliezen hadden moeten beschermen.

AFM, keer terug op uw schreden!

Lees ook: AFM, grijp in bij nieuwe risicometer!