Voor- en nadelen van UCITS V

Op 18 maart 2016 treedt de bijgewerkte ICBE-richtlijn in werking, ook bekend als UCITS V. Rode draad van deze update is dat de transparantie en bescherming van beleggers minimaal opgetrokken wordt naar het niveau van de AIFMD, de regels voor alle niet UCITS-fondsen, zoals vastgoed- en hedgefondsen. Net als bij de AIFMD krijgt een externe toezichthouder, de UCITS-bewaarder, een belangrijke rol.

Niet-genoteerde fondsen voldoen in sommige gevallen al aan deze nieuwe regels, maar nu moeten ook aan Euronext genoteerde Nederlandse beleggingsinstellingen met een UCITS-paspoort er per 18 maart 2016 aan voldoen. Dan worden alle regels in Nederland gelijkgeschakeld met die in Europa via UCITS V. Oene Rusticus, (foto) Head of Asset & Fund Services van BNP Paribas Securities Services, legt uit wat dit betekent.

“Eigenlijk komt er een extra toezichthoudende laag bij voor een UCITS-fonds. Daar zitten extra kosten aan, de bewaarder zal bewaarloon vragen, maar het voordeel is dat de operationele risico’s van een fonds omlaag gaan.” Dit heeft ook grote voordelen voor eindbeleggers. Fraude plegen onder toezicht van een externe bewaarder, dat kan (bijna) niet. “Denk aan Madoff. Die had geen bewaarder en zoog de intrinsieke waarde van zijn fonds uit zijn duim.”

In zijn scriptie over de AIFMD (2013) schreef Rusticus: “Eind 2008 bekende Madoff dat hij jarenlang het uitbetaalde rendement aan zijn bestaande beleggers gefinancierd had uit de inleg van nieuwe investeerders. Pas toen de financiële crisis als gevolg van het faillissement van Lehman Brothers in alle hevigheid losbarstte en beleggers hun inleg van Madoff terug wilden hebben, kon Madoff de schijn niet langer ophouden en moest hij toegeven dat voor miljarden dollars gefraudeerd had. De combinatie van de toezichtstaak van de onafhankelijke bewaarder op de intrinsieke waarde berekening, het bijhouden van alle activa en de taak om alle kasstromen van de beleggingsinstelling aan te sluiten met de financiële administratie, maakt een nieuwe Madoff-affaire van deze omvang en tijdsduur onwaarschijnlijk.”

Nu zou een fonds zoals Madoff dat leidde in Europa onder AIFMD-regels vallen, maar de feederfondsen waren al UCITS-fondsen. Die zouden nu dus aan meer regels moeten voldoen en waarschijnlijk dus (eerder) door de mand vallen.  

Bewaarder is aansprakelijk

De bewaarder is onder de nieuwe UCITS-regels verantwoordelijk voor de bewaarneming van de beleggingen van het fonds. Rusticus: “Gezien het feit dat dit type beleggingsinstellingen met name belegt in financiële instrumenten, is deze functie volgens Rusticus bij uitstek weggelegd voor een custodian. Verschillende Nederlandse en buitenlandse partijen bieden deze diensten aan in Nederland. 

Net als bij de AIFMD, is de UCITS-bewaarder onbeperkt aansprakelijk voor de teruggave van de investeringen aan het fonds die het in bewaring heeft genomen in het geval van verlies en/of schending van zijn verplichtingen. Het toezicht vanuit de bewaarder richt zich volgens Rusticus vooral op de correctheid van operationele processen, zoals de intrinsieke waardeberekening – de NAV - van het fonds en de geldstromen tussen het fonds en de beleggers.

Beleggers kunnen straks in het prospectus opzoeken wie de bewaarder van een fonds is. Als een fonds ook in andere landen beleggingen heeft, staan de sub-custodians daar er ook bij.  “Dit leidt ertoe dat beleggers de risico’s beter kunnen inschatten. Lehman Brothers was voor veel hedgefondsen zo’n sub-custodian. De bewaarder is straks aansprakelijk voor het teruggeven van de financiële instrumenten, ook al is hiervoor een sub-custodian ingeschakeld.”

Verschillen UCITS en AIFMD

Hiermee wordt UCITS meer gelijkgetrokken met de regels die er gelden voor AIFMD-fondsen. Eigenlijk is UCITS vooral om de particuliere belegger te beschermen, AIFMD is er voor de professionele beleggers.  UCITS richt zich overigens niet alleen op de operationele kant van beleggen. Het legt de fondsen ook regels op omtrent het beleggingsbeleid. 

Rusticus: “Specifiek voor beleggingsinstellingen met een UCITS-paspoort is dat risicospreiding onderdeel dient te zijn van het beleggingsbeleid. Om deze reden blijven normale beleggingsinstellingen met een UCITS-paspoort vanaf 2017 ook onder MiFID II voor particuliere beleggers beschikbaar via een execution-only platform. Voor UCITS-fondsen met derivaten en voor AIFMD-fondsen gaan strengere eisen gelden.”

Ook zullen er bijvoorbeeld regels over bonussen komen in UCITS V. Rusticus heeft daar geen onderzoek naar gedaan, maar verwacht geen al te grote problemen. Nederlandse asset managers zullen niet massaal naar Londen of verder weg verhuizen. “In Nederland zijn veel beloningsregels strenger dan in Europa. Door UCITS V bewegen de regels nu meer richting de Nederlandse regels.”

Nog niet alles vast

Wat de aanloop naar UCITS V nog spannend maakt is dat nog niet alles goed vastligt. Rusticus: “Hoe de relatie tussen de beleggingsinstelling en de UCITS-bewaarder precies vorm gegeven gaat worden, staat nog niet vast omdat een definitief wetsontwerp ontbreekt. Ook is er naast de ICBE-richtlijn nog geen verordening met uitleg van de Europese Commissie beschikbaar.” 

Zij moeten volgens Rusticus nog vastleggen hoe de onafhankelijkheid van de beheerder ten opzichte van de bewaarder geregeld moet worden. Mag dat binnen een organisatie als dat hiërarchisch en functioneel gescheiden is?

“Dat is nu ook al zo en als dat niet meer zou mogen, dan zou er wel een hoop geschoven moeten worden met vermogen. Duidelijk is wel dat beleggingsinstellingen met een UCITS paspoort over zeven maanden aan de nieuwe regels dienen te voldoen.”