Wat is het echte normaal?

Nu de scholen alweer grotendeels open zijn en de terrassen weer vol raken, lijken we weer stapje voor stapje terug te gaan naar normaal. De vraag is echter of we dat wel moeten willen. Want hoe normaal was normaal eigenlijk?

Wat is normaal? Een Instagram-post van een oud-collega met daarop een poster met de volgende tekst: “We kunnen niet terug naar normaal, want normaal was juist het probleem,” zette mij aan het denken.

Wat mij betreft heeft de poster-schrijver een punt. Een heel groot punt. Want hoe normaal is het eigenlijk dat we nog steeds de natuur aan het verwoesten zijn, er nog zoveel ongelijkheid in de wereld is, er 58 miljoen kinderen zijn die geen toegang tot onderwijs hebben, er meer dan 70 miljoen vluchtelingen zijn, er elk jaar acht miljoen ton plasticafval uit kustlanden in de wereldzeeën terechtkomt en racisme nog steeds niet uit de wereld is? 

Belangrijke vragen

Wat mij betreft is dit allemaal niet normaal en zouden we het ook nooit normaal moeten gaan vinden. De coronacrisis zal deze problemen niet oplossen. Door de aanstaande diepe recessie in een groot deel van de wereld, zal een aantal problemen in eerste instantie alleen maar groter worden.

Maar wat ons nu overkomt zet aan tot denken. Een deel van de denkers richt zich daarbij op hele praktische zaken als hoe richten we onze 1,5 meter-economie nu precies in?

Heel begrijpelijk en ook heel belangrijk. Een ander deel richt zich op meer fundamentele vragen als hadden we deze pandemie kunnen zien aankomen, hadden we dit kunnen voorkomen en welke lessen trekken we hieruit? Voor nu richt ik mij op de laatste – meer fundamentele - set aan vragen.

Visionairs en slapers

Ik wist het niet, maar een aantal jaar geleden zijn we al gewaarschuwd dat er zich zomaar eens een pandemie zou kunnen voordoen. President Obama was in 2014 een van de waarschuwers.

En in 2015 sprak Microsoft-oprichter Bill Gates tijdens een TED-talk al over een mogelijke major health crisis als gevolg van de uitbraak van een virus. Hoe kan het dat dergelijke berichten – van niet de minsten – zo massaal zijn genegeerd?

Deze waarschuwingen werden gegeven vlak na de regionale ebola-uitbraak in het westen van Afrika. Ook toen werden vleermuizen gezien als oorzaak van de virusuitbraak. Ook toen al was bekend dat mensen vooral besmet worden door het (onhygiënisch) slachten en eten van dieren.

Slechts symptoombestrijding

Als ik de specialisten goed begrijp, zijn we toen door het oog van de naald gekropen en hebben we in Europa geluk gehad dat het ebola-virus geen pandemie is geworden.

Ook bij de Covid-19-pandemie gaat de meerderheid van de virologen ervan uit dat het een zoönose is die van een dier, zeer waarschijnlijk een vleermuis, op de mens is overgesprongen.

Dit – ook weer - onder onhygiënische omstandigheden op een populaire dierenmarkt. De Chinese overheid heeft inmiddels ingegrepen door dit soort markten te sluiten en heeft de bevolking verboden dit soort wilde diersoorten te eten. Maar het is slechts symptoombestrijding.

Oorzaken aanpakken

Het grote probleem is dat wij de precaire balans die er bestaat in de natuur verstoren. Door het massale omhakken van tropische bossen, vooral voor veeteelt, zijn wij steeds dieper het leefgebied van exotische dieren binnengedrongen en hebben wij ze uit hun natuurlijke habitat verdreven.

Hierdoor, en ook door de vlucht van deze dieren naar andere (door mensen bewoonde) omgevingen, zijn wij meer en meer in contact gekomen met deze dieren, met alle risico’s en gevolgen van dien.

In dat opzicht is dit virus hopelijk een wake-up call. We moeten niet alleen meer investeren in preventieve gezondheidszorg, maar vooral ook in het beter bewaken van de diverse natuurlijke ecosystemen.

Rol van beleggers

De manier waarop we de economie hebben ingericht is vooral gericht geweest op efficiency: maximale productie tegen de laagst mogelijke kosten. Het gebruik of eigenlijk misbruik van natuurlijke hulpbronnen is daar onderdeel van.

Beleggers kunnen hun ogen hiervoor sluiten en denken dat de overheid dit probleem maar moet aanpakken. Maar zo eenvoudig is het uiteraard niet. Bedrijven zijn van grote invloed en vaak ook (mede) verantwoordelijk voor bovengenoemde problemen.

De positieve kant is dat ze daarmee ook onderdeel van de oplossing kunnen zijn. En dat is waar hun eigenaren, vaak beleggers, ze een duwtje in de goede richting kunnen geven.

Samen verantwoordelijk

Dat gebeurt uiteraard al, doordat een deel van de beleggers actief hun rol pakt door misstanden aan te kaarten, bespreekbaar te maken en ook in hun stemgedrag actief keuzes te maken.

Maar deze crisis – die iedereen op de een of andere manier raakt – zal hopelijk ook beleggers aan de zijlijn doen beseffen dat niets doen geen optie meer is. Ook zij zijn verantwoordelijkheid voor het oplossen van deze crisis.