De risico's van het ECB-beleid Draghi moet zich afvragen of het risico van een bubbel op de obligatiemarkt niet de kortetermijnvoordelen van de lage rente overschaduwt. 30 mei 2017 11:00 • Door Marcel Tak De Europese Centrale Bank (ECB) is een achtenswaardig instituut. Het is bemand en bevrouwd met knappe koppen die allemaal gericht zijn op dat ene doel dat de bank nastreeft: prijsstabiliteit in de eurozone. Om dat doel te bereiken halen Mario Draghi en zijn gevolg alles uit de kast. De rente wordt op een extreem laag niveau gehouden. Banken die hun overtollige middelen bij de ECB stallen krijgen daarover geen rentevergoeding. Integendeel, zij betalen nu een boete, zodat sprake is van een negatieve rente. Daarnaast is de centrale bank zeer actief in de kapitaalmarkt. De ECB koopt staatsleningen van alle eurolanden op. Alsof dat niet genoeg is koopt Draghi ook bedrijfsobligaties. Het is een ongekende activiteit van de ECB en dat alleen maar om prijsstabiliteit te bewerkstelligen. Geen garantie op succes Dat gelooft natuurlijk niemand. Het hele opkoopprogramma in combinatie met de negatieve rente is bedoeld om de financieel ongezonde eurolanden de gelegenheid te geven hun staatsschuld te saneren en politieke en economische hervormingen door te voeren. Nu kan het beleid van de ECB uiteindelijk succesvol zijn, maar er is beslist geen garantie. Momenteel lijken de feiten in het voordeel van het ultraruime monetaire beleid uit te pakken. De economische groei in de eurozone is redelijk en de vooruitzichten voor verdere groei zijn niet slecht. Daarnaast lijkt de bevolking in landen als Nederland, Frankrijk en Duitsland het beleid, getuige de (verwachte) verkiezingsuitslagen, in ieder geval niet massaal af te wijzen. Maar afgezien van de vraag of het gevoerde beleid wel past in het mandaat van de bank, zijn er aan het ECB-beleid natuurlijk grote risico’s verbonden. Bronnen van instabiliteit Gelukkig zal de Europese centrale bank zich daar zeer bewust van zijn. Hoewel, als ik de onlangs gepubliceerde halfjaarlijkse Financial Stability Review van de ECB doorneem, lees ik weinig over het inzicht dat het ECB-beleid grote risico’s met zich meebrengt. De bank noemt in het rapport drie bronnen van systeemrisico. Ten eerste is er de opbouw van onevenwichtige balansen, vaak gepaard gaande met een booming financiële cyclus. Een tweede bron van mogelijke instabiliteit is een grote schok van buitenaf die de economie en de financiële sector ontwricht. Een laatste mogelijke bron van instabiliteit is het besmettingsgevaar van onevenwichtigheden in sommige markten. Het is natuurlijk allemaal waar, maar aan dit rijtje kan rustig een vierde mogelijke bron van systeemrisico worden toegevoegd en dat is het beleid van de ECB (en andere centrale banken) zelf. Orde op zaken stellen Zo is het mogelijk dat de ECB een verkeerde timing toepast bij het afbouwen van het monetaire beleid, met een gierende inflatie als gevolg. Daarnaast, en dat zien we nu al gebeuren, is het waarschijnlijk dat de zuidelijke eurolanden de lage rentepolitiek niet gebruiken om orde op zaken te stellen in hun eigen landen. Integendeel, juist het door het wegmasseren van de gevolgen van de onevenwichtigheden in deze landen leidt ertoe dat hervormingen op een laag pitje worden gezet. Bij een nieuwe periode van economische neergang kan het uitblijven van de noodzakelijke maatregelen als een boemerang op de financiële markten terugkeren. Een ander risico van het ECB-beleid is dat, vanwege de extreem lage rente, een eventuele nieuwe periode van economische teruggang de bank met een bot beleidsinstrumentarium zit. ECB benoemt zijn eigen rol in de toename van de financiële risico’s niet, maar bespreekt wel de indirecte gevolgen van het beleid. Risico's groter dan de voordelen Zo wordt gewezen op de almaar toenemende instroom in obligatiefondsen en de zoektocht naar steeds risicovollere obligaties om toch nog enig rendement te behalen. Een mogelijk rentestijging kan tot een verkoopgolf leiden met alle ontwrichtende gevolgen van dien. Dit risico is toch echt het directe gevolg van het ECB-beleid. Draghi zou zich moeten afvragen of dit risico’s niet de korte termijnvoordelen van de lage rente overschaduwt. In hetzelfde rapport doet ECB-onderzoek naar de schijnbare ontkoppeling tussen grote politieke onzekerheid en de mate van onrust op de financiële markten. De politieke onzekerheid lijkt in bijvoorbeeld het VK en de VS gepaard te gaan met zeer lage volatiliteit op de financiële markten. De reden is dat in de VS politieke onzekerheid wordt gecompenseerd door een sterke economie. Aanpassingsmechanismen kunnen werk niet doen In de VK is de Brexit gepaard gegaan door een, volgens de ECB, adequate monetaire reactie van de Britse centrale bank. Dat laatste is precies het risico wat de monetaire beleidsmakers schijnbaar over het hoofd zien. Het bestrijden van schokken wordt tegenwoordig als hoogste doel van monetair beleid gezien. Het is natuurlijk goed als met een tijdelijke monetaire actie een plotse, onverwachte schok wordt gematigd. Maar het beleid om structureel markten te stabiliseren en te vrijwaren van schokken, leidt ertoe dat aanpassingsmechanismen niet voldoende meer hun werk kunnen doen. Zoals bijvoorbeeld nu de financiële markten geen oordeel kunnen geven, in de vorm van de eis van een hoge rente, over het uitblijven van hervormingen in de zuidelijke lidstaten. Aanpassingsmechanismen, afgedwongen door de financiële markten, vormen een wezenlijk onderdeel van een goed werkende economie. Het uitschakelen van dit mechanisme kan op langere termijn de turbulentie op de financiële markten en daarmee de economie alleen maar doen toenemen. Misschien dat de ECB in zijn volgende Review daar eens aandacht aan kan besteden. Marcel Tak is zelfstandig beleggingsadviseur en oprichter/beheerder van het Bufferfund. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Deel via:
Assetallocatie 25 jul De ene opkomende markt is duidelijk de andere niet Hoe verstandig is het om nu een positie te nemen in aandelen en obligaties in de opkomende markten? Schroders is tamelijk positief maar wijst ook op de enorme verschillen tussen de landen onderling. Vooral de valutacomponent is iets om scherp in de gaten te houden.
Assetallocatie 25 jul De kunst van het herbalanceren Herbalancering vermindert veelal de risico's, maar helpt het rendement meestal niet vooruit. Dus?
aandelen 24 jul Dapper JP Morgan AM zet zijn geld op Europese value-aandelen Herstel van de Europese economie, een lagere rente en een groot percentage value-bedrijven maken Europese aandelen voor JP Morgan AM favoriet. Dat geldt vooral voor de banken.
Assetallocatie 22 jul Grondstoffen horen desondanks in de portefeuille thuis Grondstoffen hebben de laatste 15 jaar een dramatisch trackrecord. Toch horen ze in de portefeuille thuis, want in tijden van hoge inflatie boeken ze uitstekende rendementen.
Assetallocatie 11 jul Wind in de zeilen voor opkomende markten Na een aantal jaren in de schaduw te hebben gestaan van de ontwikkelde markten staan de sterren nu weer gunstig voor de opkomende markten, iets dat bij beleggers niet onopgemerkt is gebleven, schrijft Yvo van der Pol van PGIM Investments.
Assetallocatie 08 jul No risk, no fun voor Fidelity Er is geen sprake van hoogtevrees bij Fidelity International. Integendeel, de wereldeconomie ontwikkelt zich zo goed dat de vermogensbeheerder adviseert meer risico te nemen in aandelen.