Demografische effecten op rente en aandelenrendement

Stel India zet zijn economische opmars voort en het bbp per hoofd van de bevolking gaat met een paar honderd dollar per jaar omhoog. Voor een Nederlander klinkt dat als weinig, maar voor een Indiër is het heel wat en voor de wereld ook, want er wonen in India meer dan 1,4 miljard mensen.

Het zijn dit soort sommetjes waar Gertjan Medendorp en Ritchie Thomson van Aegon Asset Management zich mee bezighouden in hun rapport ESG Megatrends: Demographics.

Hun boodschap is dat demografische ontwikkelingen de laatste eeuw een grote rol hebben gespeeld en dat zullen blijven doen. Ze hebben effecten op de spaar- en investeringsquote, productiviteit en economische groei, wat op hun beurt gevolgen heeft voor de rendementen van obligaties en aandelen.

Wat is demografie?

Demografie is meer dan de verhouding tussen jong en oud en de bevolkingsgroei. Het gaat ook om hoe lang mensen leven en werken, wat voor werk ze doen, hoe ze zijn opgeleid, migratiestromen en urbanisatie.

De betekenis van demografie voor de economie is geen exacte wetenschap. Er zijn wel twee basistheorieën die de afgelopen decennia een grote rol hebben gespeeld: de levenscyclus hypothese en consumptie verzachtende hypothese.

Levensloop

Bij de Life-cycle hypothesis wordt ervan uitgegaan dat het spaargedrag leeftijdsafhankelijk is. Jongeren sparen niet of nauwelijks. Integendeel, die lenen geld om hun studie te betalen, eten te kopen en een huis te financieren.

Als mensen ouder worden en een hoger salaris krijgen dan verandert hun gedrag en gaan ze schulden afbouwen en pensioen opbouwen tot er op een gegeven moment een omslag komt en mensen juist weer gaan ontsparen.

Ze kopen een camper, een boot of een vakantiehuisje omdat ze van al dat spaargeld na hun dood niet meer kunnen genieten.

Consumption smoothing

Bij de consumption smoothing hypothesis speelt de betere gezondheidszorg een rol. Mensen worden steeds ouder en sparen daarom langer. Het grote interen op vermogen begint daardoor later, niemand weet immers of hij leeft tot hij 100 wordt, 90, 80 of 70.

Doordat ze langer en meer sparen is er automatisch (via de bank) meer geld beschikbaar voor bedrijven die daarmee kunnen investeren. Dat drukt de rente. Dat is een kwestie van vraag een aanbod.

Trend bij de rente

Zeker in rijke westerse landen is het met het oog op deze twee hypotheses niet zo vreemd dat de rente al decennia daalt. Aegon AM waarschuwt er echter voor deze trend door te trekken naar de toekomst.

Er zijn demografische redenen om aan te nemen dat in het Westen de neerwaartse rentetrend zijn einde nadert. Een belangrijke is het aantal mensen van 80-plus. Dat aantal zal meer toenemen dan het aantal 65-plussers.

Aangezien van 80-plussers toch echt mag worden verwacht dat ze gaan ontsparen, kan dat voor een oplopende rente zorgen (minder aanbod). Er is bovendien meer geld nodig voor hun verzorging. Ook dat maakt geld een schaarser goed.

Daar staat tegenover dat een ouder wordende (krimpende) bevolking over het algemeen minder investeringen nodig heeft. Dat drukt weer de rente.

Alles bij elkaar komt Aegon tot de conclusie dat de rente in ontwikkelde landen min of meer gelijk blijft. Hetzelfde geldt voor de spaarquote. De investeringen en het rendement op geïnvesteerd vermogen (aandelen) dalen.

Emerging markets

In opkomende markten en ontwikkelingslanden met hun relatief jonge groeiende bevolking is de situatie anders. Als deze landen de juiste investeringen doen in de gezondheid van jongeren, onderwijs en kwaliteit van leven in de steden dan is er sprake van een "demografisch dividend".

Daar horen hogere renteniveaus bij en een hoger rendement op geïnvesteerd vermogen.

De demografische modellen tonen echter ook aan dat landen als India en Indonesië waarschijnlijk dezelfde weg volgen van het Westen met minder kinderen, een stagnatie van de bevolking, meer hoogopgeleiden en meer vrouwen die werken. Dat betekent dat patronen die westerse landen al achter de rug hebben daar nog komen.

Lange termijn

Demografie heeft zoals gezegd alleen op de lange termijn beurseffecten. Die zijn in ontwikkelde landen anders dan in opkomende markten. Voor Europa verwacht Aegon AM dat het rendement op aandelen en obligaties minimaal zal dalen.

Bij de hoogte van de rente-inkomsten rekent Aegon AM op meer onzekerheid dan bij aandelen.

In emerging markets kunnen aandelen en obligaties nu nog veel opleveren, maar dat zal de komende 20 jaar geleidelijk minder worden. De trend bij de rente is omlaag, maar met hoeveel is onzekerder dan de daling van de aandelenrendementen.