Limitaristen: van rijk naar gelijk

Ja, zo’n reisje langs de Rijn, Rijn, Rijn. De iets oudere beleggers kennen deze kraker vast nog wel, tot hit gemaakt door onder andere Willy en Willeke Alberti. Natuurlijk was zo’n tochtje fijn (fijn, fijn), maar daar moet je tegenwoordig niet mee aankomen.

Nu zijn het driedaagse ruimtevluchten die passagiers tot extase brengen. Een liedje is er nog niet over gemaakt. Dat zal ook niet gebeuren, want dit soort trips zijn in de huidige tijdsgeest niet meer zo populair.

Natuurlijk vanuit milieuoogpunt, want de uitstoot van een raketvlucht zal groot zijn. Maar misschien nog wel meer vanuit het standpunt dat een dergelijk onderneming het verschil tussen rijk en arm onverbiddelijk in beeld brengt.

Doorn in het oog

Het ruimteavontuur zal de miljardair Jared Isaacman enkele honderden miljoenen hebben gekost. De meeste mensen zullen een dergelijk bedrag nog in geen honderd levens bij elkaar verdienen.

Het zijn deze verschillen tussen arm en rijk die de limitaristen een doorn in het oog zijn. Het FD besteedde aandacht aan het proefschrift van politiek filosoof Dick Timmer. Ik citeer:

"Het gaat er mij om hoe de samenleving zou moeten worden vormgegeven, niet wat bepaalde individuen denken. Als je het punt hebt bereikt waarboven je redelijkerwijs niet meer kunt claimen dat je nog meer nodig hebt omdat het nog iets toevoegt aan je leven. Vanaf dat punt wegen de redenen om rijkdom te herverdelen zwaarder door dan de mogelijkheid meer rijkdom te vergaren."

Veel meer belasting

Op basis van deze gedachte is het logisch dat de overheid veel meer belasting gaat heffen, en daarbij geeft Timmer als voorbeeld de erfbelasting. In het artikel worden ook de argumenten van tegenstanders van het limitarisme weergegeven.

Het zijn de bekende argumenten dat de rijken het land zullen verlaten en ondernemerschap in de kiem wordt gesmoord. Wat mij betreft doen deze tegenwerpingen om te streven naar een grotere gelijkheid sleets aan.

Het is maar de vraag of zoveel bedrijven en welgestelden het land zullen verlaten. Zeker als ook andere landen een limitaristisch beleid zouden gaan voeren, is een dergelijk gedrag niet waarschijnlijk.

Jaloezie

Ook de ondernemerszin zal niet enorm onderdrukt worden bij wat meer gelijkheid. Terecht wordt in het artikel het voorbeeld gegeven dat Bill Gates zijn Microsoftavontuur ook was begonnen als hij daarmee wat minder miljarden had vergaard.

Dat neemt niet weg dat ik de limitaristische opvatting van Timmer c.s., dat grote financiële ongelijkheid per definitie slecht zou zijn, verwerp. Volgens de theorie van de limitaristen zou veel geld overgeheveld moeten worden van de groep rijken naar de armen.

Het is echter maar de vraag of zij daar (op lange termijn) beter van worden. En een substantiële verbetering is toch het idee achter de voorgestelde overheveling, neem ik aan, en niet een vorm van verlichting van jaloerse gevoelens bij de minder bedeelde groep.

Early adopters

Grote inkomens- en vermogensverschillen dragen juist bij aan een toenemende welvaart. Daar profiteren ook, misschien wel juist, de lagere inkomensgroepen in de samenleving van.

(Buitensporig) rijke mensen kunnen bijdragen aan het verder ontwikkelen van nieuwe technieken en productiemethoden. Niet alleen als het om het financieren van investeringen gaat, maar zeker ook met betrekking tot de consumptie.

Alle producten gebaseerd op nieuwe technologieën komen tot ontwikkeling door de early adopters, de mensen met veel geld die bereid en in staat zijn de dure innovatieve producten aan te schaffen.

Toch wel logisch

Zij plaveien de weg naar massaproductie, waar de gewone man/vrouw van gaat profiteren. Dat het systeem waarin inkomens- en vermogensverschillen zo groot zijn een welvaartsstijging niet in de weg staat, blijkt wel uit het feit dat we nu met een klimaatprobleem zitten.

Als het klimaat door de mens inderdaad zo verziekt is, komt dat alleen maar door het (economische) succes van het systeem in de Westerse wereld met zijn massaproductie en consumptiemogelijkheden voor zeer grote groepen en plaats van een kleine elite.

Vanuit die optiek is de roep om het sterk verminderen van de inkomens- en vermogensverschillen misschien toch wel een logische.

Minder welvaart

Als de ongelijkheid afneemt en daardoor de totale welvaart daalt, wordt een bijdrage geleverd aan de doelstelling de opwarming van de aarde tegen te gaan.

Maar dat zou dan wel het eerlijke verhaal zijn: verminder de ongelijkheid: dat kost welvaart zodat iedereen er op achteruit gaat maar het draagt wel bij aan de oplossing van het klimaatprobleem.

Dat is echter toch de verkeerde weg. Grote inkomens- en vermogensverschillen zijn pas een probleem als de onderkant van de samenleving geen (economisch) perspectief meer heeft. Die groep moet worden geholpen, maar dat gebeurt niet door alleen het overhevelen van middelen van rijk naar arm.

Betere marktwerking

Wat wel werkt is een veel betere marktwerking, op twee fronten. Ten eerste moeten er regels komen voor de ongebreidelde macht van (vooral) technologiebedrijven, zowel financieel als op de politiek.

De ultrarijken komen vooral uit deze sector. Het is geen probleem als zij hun rijkdom vergaren door het opstarten van innovatieve bedrijven of door op een slimme manier (nieuwe) technieken toe te passen.

Maar de Bezos en Gates van deze wereld hebben hun rijkdom mede te danken aan de monopoliepositie van de door hen opgerichte bedrijven. De overheden zouden zich veel meer moeten toeleggen op het bestrijden van deze situatie.

Lage rentestanden

Dat betekent niet alleen dat financiële ongelijkheid op deze manier (indirect) wordt aangepakt. Het doorbreekt de machtspositie van deze bedrijven en geeft daarmee andere bedrijven een betere kans, met in potentie nieuwe welvaartsgroei.

Ten tweede moet de marktwerking beter worden door een verandering in het beleid van de centrale banken, met name de ECB. Het ultra ruime geldmarkbeleid dat al jaren worden volgehouden, verstoort op een dramatische wijze de marktwerking.

De rentestanden zijn onnatuurlijk laag waardoor aandelen- en huizenprijzen tot grote hoogten zijn opgeblazen. Dat is een belangrijke factor voor de toenemende ongelijkheid.

ECB draagt bij

Overheden en bedrijven, die tot hun nek in (onhoudbare) schulden zitten, worden enorm gesubsidieerd door de lage tot negatieve rente. Spaarders, pensioenfondsen zijn daarentegen het haasje.

Lagere en midden inkomens behoren vaak tot die laatste twee categorieën, terwijl de sterk gestegen aandelen- en huizen prijzen zeer ten goede komen aan de rijken.

De ECB draagt met zijn politiek sterk bij aan het vergroten van vooral de vermogensverschillen. Indien ik limitarist was, zou ik mij als eerste tot Lagarde c.s. wenden.