Obligaties en aandelen dalen wel vaker samen

Gepensioneerden hebben jarenlang te horen gekregen dat hun uitkeringen waarschijnlijk omhoog kunnen zodra de rekenrente stijgt.

De rekenrente is een percentage dat in Nederland bepaald wordt door de Nederlandsche Bank op basis van marktrentes op obligaties met een zeer laag risico. Hoe hoger de rekenrente, des te meer kan er in principe worden uitgekeerd.

Aangezien de rentetarieven dit jaar flink zijn opgelopen, zou dat dus in theorie gunstig moeten zijn voor gepensioneerden. Maar of dat in de praktijk ook zo uitpakt, valt te betwijfelen, schrijft Mark Hulbert op MarketWatch.

Dekkingsgraad 

Het idee van de rekenrente is dat hoe hoger de rente op obligaties, hoe groter de toekomstige inkomensstroom.

Dat betekent dat pensioenfondsen minder vermogen hoeven aan te houden om aan toekomstige verplichtingen te voldoen. In de berekeningen van pensioentoezichthouders stijgt dan de dekkingsgraad.

Het nadeel is van een stijgende rente is alleen wel dat de obligatiekoersen dalen. Als dan tegelijkertijd ook nog de aandelen minder waard worden, dan kunnen de dekkingsgraden van pensioenfondsen alsnog een knauw krijgen.

Aandelen en obligatie allebei omlaag

Het maakt gelijk duidelijk wat er bijzonder is aan de huidige beurscrisis. Het is vaak zo dat als aandelen onderuitgaan, dit een voorbode is van een periode met lagere groei en een lagere rente en dus stijgende obligatiekoersen.

Maar door de extreem hoge inflatie en schuldenberg gaat die vlieger dit keer niet op. Aandelen en obligaties gaan allebei omlaag.

Hulbert geeft het voorbeeld van de Amerikaanse S&P 500 die vanaf het hoogtepunt meer dan 20% is kwijtgeraakt. Met obligaties gaat het niet veel beter. De Vanguard Long-Term Treasury ETF staat over dezelfde periode op een verlies van 22%. Alles in het rood dus voor de pensioenfondsen.

Negatieve correlatie

Dat staat in schril contrast tot eerdere marktcrises deze eeuw zoals de internetluchtbel van 2000, kredietcrisis van 2007 en het begin van corona in 2020. Toen stegen de obligatiekoersen, terwijl aandelen daalden.

Er zijn verschillende beleggers die denken dat deze uitzonderlijke situatie niet lang kan duren. Het zit er volgens hun dik in dat de lange rente zijn top nadert. Hulbert is daar echter niet zo zeker van.

Positieve correlatie

Uit een studie van AQR Capital Management, die teruggaat tot 1900, blijkt dat het vroeger heel normaal was dat aandelen en obligaties in tandem bewegen. Sterker, voor 2000 was het eerder de regel dan een uitzondering. Tot de beurscrash van 1929 was de correlatie zelfs altijd positief.

Hulbert heeft er zelf ook nog een berekening op losgelaten. Daaruit blijkt dat vanaf 1881 de correlatie tussen aandelen en obligaties in 71% van de gevallen positief was.

Drie oorzaken

AQR is ook op zoek gegaan naar verklaringen waarom aandelen en obligaties soms gelijk op gaan, en soms niet. 

1. Dat heeft ten eerste te maken met onverwachte veranderingen in de inflatie. Als die er zijn dan vergroot dat de correlatie.
2. Ten tweede is er een link met de economische groei. Als de groei onverwachts hoger of lager uitvalt dan heeft dat een negatief effect op de correlatie.
3. Tenslotte neemt de correlatie toe als de economische groei daalt en de inflatie stijgt. Dat was bijvoorbeeld zo in de stagflatie van de jaren ’70.

Alle drie deze punten waren het afgelopen halfjaar in meer of mindere mate van toepassing. Punt 1 en 3 hebben de correlatie vergroot. Punt 2 heeft hem verkleind. Het is duidelijk welke krachten momenteel de overhand hebben.

Nederland

In Nederland ziet het er naar uit dat de pensioenen dit jaar wel licht omhoog kunnen, maar dat heeft voor een belangrijk deel te maken met veranderende regelgeving.

Het pensioenfonds voor de metaal en technologische industrie (PME) verhoogde deze week voor het eerst sinds 2008 de pensioenen. De ongeveer 600.000 gepensioneerden krijgen er vanaf volgende maand 1,29% bij.

Tot nog toe was de regel in Nederland dat fondsen de pensioenen alleen mochten verhogen als de dekkingsgraad over de laatste twaalf maanden 110% was. Per 1 juli wordt dat verlaagd naar 105%.