QE for the people werkt niet

De ECB maakt zich klaar het monetaire beleid verder te verruimen. Het bestuur komt in september weer bij elkaar om daarover te praten, maar ook om actie te ondernemen.

Over iets meer dan twee maanden treedt Christine Lagarde aan als opvolger van Mario Draghi. De effectiviteit van nog ruimer monetair beleid is inmiddels behoorlijk afgenomen vergeleken met enkele jaren geleden.

De bereidheid van de centrale bank om nieuwe verruimingsmaatregelen te nemen, het feit dat het gewenste effect op de inflatie is uitgebleven, de grote kans dat de effectiviteit van meer van hetzelfde gedaald is en de wisseling van de wacht bij de bank, zorgen voor oproepen aan het adres van de ECB om het eens over een andere boeg te gooien.

QE for the people

Voor de goede orde: het gaat om pleidooien om het monetaire beleid nog ruimer te maken, maar op een andere manier. Zeer onconventionele maatregelen dus.

Wat voormalig voorzitter van de Fed, Ben Bernanke in 2002 helikoptergeld noemde, is zo’n maatregel. Het komt neer op letterlijk geld uitdelen om zo de economische vraag en de inflatie aan te jagen. Nu de indirecte manier, via renteverlagingen en opkopen van staatsobligaties, niet werkt.

Quantitative easing for the people, wordt dat ook genoemd. Een prominente pleitbezorger van dat beleid is Philipp Hildebrand, vice-president van BlackRock en voormalig president van de Zwitserse centrale bank.

Werkt het?

Het idee is dat als de centrale bank geld aan consumenten geeft, zij dat geld zullen uitgeven en zo voor hogere economische groei en oplopende inflatie zullen zorgen. Deze aanpak is onderwerp van veel discussie.

Dat is niet vreemd, omdat het simpel en doeltreffend is: de consument krijgt direct geld in handen om uit te geven.

Zou zo’n eenvoudige aanpak werken? Op basis van een recent gepubliceerd onderzoek van twee onderzoekers van De Nederlandsche Bank, lijkt het van niet.

Klein effect

De onderzoekers hebben in 2016 ruim 2.000 Nederlanders gevraagd wat zij zouden doen als ze 500 óf 2.000 euro zouden krijgen van de ECB.

Ze hebben twee bedragen gebruikt om te zien of de omvang van QE for the people wat zou uitmaken. Het grootste deel van het geld zouden de ondervraagden op hun spaarrekening storten, kwam uit het onderzoek. Minder dan één derde zou worden uitgegeven.

Als consumenten 2.000 euro zouden krijgen, dan zouden ze een kleiner deel uitgeven. Ofwel: hoe meer helikoptergeld, des te kleiner het effect.

Aflossen hypotheek

Consumenten met een laag inkomen of weinig vermogen zeiden een groter deel uit te geven dan consumenten met een hoog inkomen en veel vermogen. Dat verklaart deels waarom alles wat de ECB tot nu toe heeft gedaan, weinig tot geen vruchten afwerpt.

QE van de ECB heeft vooral voordeel gebracht voor consumenten met een hoog inkomen en veel vermogen, precies de groep die dat geld dus nauwelijks uitgeeft. Verder blijken huiseigenaren het geld wat ze van de ECB zouden krijgen, vooral te willen gebruiken voor het aflossen van de hypotheek.

Kortom; QE for the people zorgt niet voor meer economische groei en meer inflatie.

Lage spaarrente

Het onderzoek is misschien representatief voor Nederland, maar dat betekent uiteraard niet dat dat ook geldt voor andere landen. Er zijn echter soortgelijke enquêtes uitgevoerd in ruim tien andere Europese landen en de uitkomsten waren ongeveer gelijk.

Een andere mogelijke tegenwerping kan zijn dat het onderzoek is uitgevoerd in 2016. Inmiddels is de spaarrente nagenoeg 0%, dus wellicht dat minder ondervraagden nu geld op een spaarrekening zouden zetten.

Dat zou een valide punt kunnen zijn als de spaarrente op het moment van ondervraging op zijn minst een twee voor de komma had. Die bedroeg toen echter 0,5%.

Desastreus effect

Nog een tegenwerping kan zijn dat het uitmaakt of consumenten eenmalig een bedrag van de ECB zouden krijgen of dat de bank dat elke maand geld zou overmaken. Ja, dat is een steekhoudende tegenwerping.

Op basis van historie weet ik dat door dat laatste de koopkracht van de euro naar de filistijnen zou gaan. Ontdaan van de magie is geld namelijk uiteindelijk net als elk ander goed: hoe meer ervan is, des te minder waard het is.

Dus ja, QE for the people elke maand zou wél effect hebben, maar het is uiteindelijk een desastreus effect. Wat zou de ECB dan wel kunnen doen? Volgende week vrijdag ga ik daarop in.