De werking van het geheugen is spannend en complex en kan grote gevolgen hebben voor beslissingen die mensen nemen op het gebied van bijvoorbeeld verzekeringen en beleggen.
Dat is het onderwerp van een blog van Dan Rasmussen, de oprichter van vermogensbeheerder Verdad. Centraal staan de studies van Pedro Bordalo van de University of Oxford, een expert op het gebied van behavioral science.
Een van zijn studies gaat over de eerste maanden na het uitbreken van Covid-19. In de studie werd Amerikanen gevraagd hoe bang ze zijn voor een dodelijke afloop. Jonge mensen bleken het risico veel te hoog in te schatten, terwijl oudere mensen het risico juist onderschatten.
Roodharigen
Dat is op het eerste gezicht merkwaardig. Het is immers duidelijk dat oudere mensen meer gevaar lopen dan jongeren. Dat geldt niet alleen voor Covid, maar voor allerlei ziektes en extreme situaties.
En er was nog iets vreemds aan de resultaten. Er bleek ook een overeenkomst te bestaan tussen Amerikanen die denken dat er veel roodharigen wonen in de VS en hun overschatting van het levensgevaar van Covid.
Geheugen houdt ons voor de gek
Volgens de onderzoekers is het resultaat bij nader inzien echter helemaal niet gek. Het bevestigt wat we al weten, namelijk dat het geheugen mensen voor de gek houdt.
Oude mensen hebben in hun leven al veel ups en downs meegemaakt. Covid is niet de eerste pandemie en zal ook niet de laatste zijn. Ouderen waren daarom te laconiek.
Voor jongeren was het echter een compleet nieuwe ervaring en boezemde daardoor extra veel angst in, die nog extra werd gevoed door de media-aandacht en politici die zich ook geen raad wisten met de situatie (varen in de mist).
Overstromingen en andere rampen
Dit sluit aan bij andere studies over welke verzekeringen mensen afsluiten tegen welke prijs.
Vooral jonge mensen zijn geneigd om vlak na een ramp – bijvoorbeeld een overstroming of een tornado – teveel te betalen voor een verzekering die hen in de toekomst daarvoor moet beschermen. Oudere mensen - die al veel tegenslagen hebben meegemaakt – zijn minder makkelijk te overtuigen van een dure verzekeringspolis.
En het is niet alleen jong versus oud. Ook de Amerikanen die het aantal roodharigen overschatten, zijn sneller bang voor rampen en dus geneigd veel te betalen voor een verzekering.
Kansberekeningen
Een van de meest recente studies van Bordalo gaat over de relatie tussen het geheugen en kansberekening.
In de studie wordt er vanuit gegaan dat mensen een database aan ervaringen hebben waaruit zij kunnen putten bij het maken van kansberekeningen. De database (het geheugen) blijkt echter selectief te worden gebruikt. Sommige ervaringen uit het verleden tellen zwaarder dan andere.
Uit het model komt naar voren dat gebeurtenissen die uniek en makkelijk te onthouden zijn worden overschat, terwijl de dagelijkse stroom aan saaie gebeurtenissen worden onderschat.
Om het opnieuw naar de verzekeringen te vertalen. In de eerste maanden na een overstroming gaan mensen en masse op zoek naar verzekeringen tegen natuurrampen. Bij een beurscrash gebeurt hetzelfde. Goud en hedgefondsen zijn dan opeens super populair.
Maar tegelijkertijd wordt de noodzaak van de doodgewone voorzieningen voor de oude dag vaak onderschat. Veel mensen vergeten geld opzij te leggen voor bijvoorbeeld een nieuwe wasmachine, verwarmingsketel, buitenlandse studie van een van de kleinkinderen of de tandarts.
Kwantitatieve beleggers
Rasmussen denkt dat dit soort studies ook van toepassing zijn op het verschil tussen kwantitatieve en fundamentele beleggers.
Quants werken met historische reeksen en modellen waar bepaalde aandelen en obligaties uitrollen. De emotie is uitgeschakeld. Fundamentele (actieve) beleggers vertrouwen daarentegen op hun jarenlange ervaring en maken op basis daarvan keuzes.
Rasmussen denkt dat kwantitatieve beleggers uiteindelijk als winnaar uit de strijd komen. Hoe beter hun database, des te groter de kans daarop. “Kwantitatieve beleggers baseren zich in principe op een kansberekening die completer is en minder beïnvloedbaar door recente ervaringen en selectieve menselijk geheugen.”