“Het lijkt wel of er geen week voorbijgaat zonder schandalen. Eerst waren er beroepsvissers die stukken lood in de gevangen vis deden om de weegschaal in hun voordeel te laten doorslaan.
Daarna was er een bizarre schaakaffaire waarbij een topspeler werd beschuldigd van het gebruik van een trilapparaat in zijn anus. Er waren beschuldigingen van omkoping bij de Miss USA verkiezing dit jaar. Er was zelfs een Ierse danswedstrijd waar waarschijnlijk seksuele gunsten zijn verleend om wedstrijden te winnen.
Dan hebben we nog het professionele poker dat midden in een vermeend valsspeelschandaal zit en last-but-not-leased hebben we Sam Bankman-Fried, de grootste charlatan van het jaar die geld van eigen klanten heeft gestolen (en om een of andere reden nog steeds op vrije voeten is).
Andere tijden
Waarom gebeurt dit keer op keer? Waarom lijken tegenwoordig overal valsspelers te zijn? Hebzucht is het makkelijke antwoord, maar er is meer aan de hand. De tijden zijn veranderd.
In het verleden, als iemand fraude pleegde, werd die persoon gemeden door de maatschappij. Neem George Hudson, de oplichter die de spoorwegbubbel van de negentiende eeuw gebruikte om zijn zakken te vullen.
Hudson vervalste financiële informatie, legde misleidende verklaringen af aan beleggers, verduisterde geld, kocht overheidsfunctionarissen om en verrijkte zichzelf door gebruik te maken van voorkennis.
Financiële toezichthouders bestonden toen nog niet, maar de publieke opinie was keihard. Hudson stierf uiteindelijk bankroet omdat hij de vele schulden die hij had niet kon terugbetalen toen de bubbel barstte.
Mississippi Company
De combinatie van financiële innovatie, monetaire beleidsexperimenten en onverzadigbare hebzucht leidde in de achttiende eeuw tot een van de grootste financiële zeepbellen in de geschiedenis. Twee bedrijven en twee mannen stonden aan de basis van deze manie.
John Law wilde met de Mississippi Company, een beursgenoteerd handelsbedrijf, zichzelf verrijken en de Franse regering helpen hun oorlogsschulden af te betalen. Law overtuigde beleggers ervan hun saaie staatsobligaties in te ruilen voor aandelen die een veel hoger rendement beloofden (en meer risico). De hoop was dat deze nieuwe onderneming goud en andere edele metalen zou vinden in Louisiana (waar Frankrijk de handelsroutes controleerde) en dat de buit onder de investeerders kon worden verdeeld.
Het werd een spectaculaire mislukking, vooral omdat het bedrijf niet eens de moeite nam om schepen naar de mijnbouwsites te sturen. De druppel die de emmer deed overlopen, was de excessieve speculatie op aandelen van het bedrijf met een hefboom.
Het was niet zo dat Law mensen dwong hun spaargeld in te leggen, maar zijn ideeën waren blijkbaar zo lekkermakend dat er een orgie van speculatie ontstond. Hij bleef ook doorgaan, zelfs toen het kaartenhuis al uit elkaar begon te vallen. Toen de bubbel barstte, was Law een van de rijkste mensen ter wereld. 10 jaar later stierf hij failliet en eenzaam in Venetië.
Van steenrijk naar straatarm
John Blunt had het experiment van Law gezien en besloot het na te apen in Groot-Brittannië. De resultaten waren net zo rampzalig, misschien zelfs nog meer. Blunt beloofde de Britse regering dat hij hun oorlogsschulden kon wegwerken, terwijl hij zelf rijk werd.
Terwijl Law nog werkelijk dacht een monetair Nirvana te kunnen creëren, was Blunt willens en wetens bezig met een speculatief systeem van oppompen en op de top verkopen.
Net als de Mississippi Company was de South Sea Company opgezet om investeerders enorme rijkdommen te bieden uit onontgonnen gebieden. Het was ook net zo'n grote schijnvertoning zonder realistisch businessplan.
De South Sea Company werd uiteindelijk een van de grootste bubbels in de marktgeschiedenis, waarbij zelfs beroemde mensen als Sir Issac Newton de mist in gingen. Blunt verloor het grootste deel van zijn vermogen door inbeslagname en leefde verder een onbeduidend leven.
De Zweedse luciferkoning Ivar Kreuger schoot zichzelf dood nadat zijn fraude mislukte in de Grote Depressie. Dat is wat er vroeger gebeurde met mensen die de zaak bedrogen.
DiCaprio maakt van een zak een held
Ik ben op zich niet tegen tweede kansen, maar het verschil met hoe oplichters hedentendage worden behandeld, is wel heel groot. We hemelen ze op met boeken, documentaires, podcasts, films en miniseries, waarbij de protagonisten worden gespeeld door acteurs van naam en faam.
De beruchte Italiaanse oplichter Charles Ponzi zou als hij nu had geleefd ongetwijfeld zijn geeindigd als deelnemer aan Dancing With the Stars. Jordan Belfort was een klootzak van wereldklasse die mensen oplichtte om rijk te worden. Toen hij gepakt werd, deed hij niet eens alsof hij medelijden had met de slachtoffers. En natuurlijk maakten Martin Scorcese en Leonardo DiCaprio een film over hem. De film was goed gemaakt, maar persoonlijk kon ik er niet van genieten, wetend welk leed Belfort heeft aangericht.
Sam Bankman-Fried, The Movie
Elizabeth Holmes is net veroordeeld tot 11 jaar gevangenisstraf, maar niet voordat er een miniserie op Hula was gemaakt over haar nepbloedtestbedrijf. Eerst zou Jennifer Lawrence Holmes spelen in een filmversie, maar die is afgehaakt omdat een andere filmster - Amanda Seyfried – haar goed had gespeeld in de tv-versie.
Anna Delvey deed zich in het ware leven voor als een rijke erfgename en kreeg de Netflix-behandeling met dank aan Ruth Langmore (Julia Garner). Adam en Rebekah Neumann van WeWork lichtte beleggers voor een miljard dollar op en worden nu in scene gezet door Jared Leto en Anne Hathaway.
Travis Kalanick heeft niemand bedrogen, maar werd min of meer gedwongen af te treden als CEO bij Uber na aantijgingen van onethisch gedrag. Joseph Gordon-Levit speelde Kalanick in een tv-versie over zijn opkomst en ondergang.
En ik weet zeker dat er een race gaande is over wie de film mag maken over Sam Bankman-Fried met Jonah Hill in de hoofdrol.
Walgelijk
Er zullen boeken en documentaires verschijnen en een of andere durfkapitalist zal deze man waarschijnlijk geld geven om andere ondernemingen te beginnen, zelfs als hij in de gevangenis zit. Zo werkt het nu eenmaal.
Luister, ik neem het Hollywood niet kwalijk dat ze op deze trend inspelen. De rol van een eigenzinnige sociopaat zorgt voor een goede karakterstudie en een boeiend verhaal.
Ik keur het gedrag niet goed, maar begrijp best waarom zoveel jonge mensen kiezen voor bedrog. Als hun plan werkt, lopen ze weg met miljoenen of zelfs miljarden dollars. Als het niet lukt, worden ze beroemd (of berucht) in het proces en verzilveren hun verhaal.
Ik vind het walgelijk dat we besloten hebben deze fraudeurs, charlatans en eikels op een voetstuk te plaatsen. Willen we echt dat onze jongeren antihelden nabootsen?
Een wereld zonder levende helden
Misschien is het probleem dat we in een wereld zonder echte helden leven. Onze politici zijn zeker geen helden. Ik denk niet dat dit nog mogelijk is in het huidige politieke klimaat.
Professionele atleten lijken depressiever dan ooit nu ze direct communiceren met hun fans en haters op sociale media. Onze enige helden zijn Marvel-stripfiguren, influencers en mensen die enorme rijkdommen vergaren door duistere praktijken, fraude en bedrog.
Ik hoop dat deze trend eindigt, maar het lijkt erop dat bedrog tegenwoordig deel uitmaakt van ons culturele DNA."