Kantorenmarkt is nog lang niet dood

Wat zijn de gevolgen van thuiswerken op commercieel vastgoed? Bij winkelcentra is het oordeel duidelijk negatief. Zowel de waarde is gedaald als de huuropbrengsten. Bij kantoren ligt dat volgens Schroders Asset Management een stuk genuanceerder.

Het slechte nieuws is dat het nog lang zal duren voordat de vraag terugkeert naar het niveau van voor de pandemie. Schroders verwacht dat het hybride werken - deels thuis en op kantoor – nooit meer zal verdwijnen. Op korte termijn zorgt dat voor een 15% lagere vraag ten opzichte van 2019.

Klik op de afbeelding voor een grote versie

Het goede nieuws is dat het dieptepunt lijkt bereikt. De leegstand loopt niet meer op en in sommige sectoren neemt de vraag naar kantoorruimte alweer toe. Toch zal zelfs in 2027 de vraag nog altijd 10% onder het pre-coronaniveau liggen.

Dat komt onder andere doordat de kantoormarkt "sticky" is. Huurcontracten hebben lange looptijden. Bedrijven die willen verhuizen, moeten vaak wachten totdat het huurcontract afloopt. Corona kan op die manier nog jaren doorwerken.

Grote verschillen

Positief is dat er niet alleen vraag verdwijnt, maar ook nieuwe bij komt. Oxford Economic heeft berekend dat het in Europa gaat om 1% per jaar tussen 2022 en 2027, met grote verschillen tussen steden, wijken en sectoren.

Enkele trends:

• Enkele van de meest aantrekkelijke kantoormarkten zitten in Scandinavië, Lyon en Manchester waar veel ict-bedrijven en consultants zitten. Vooral vanuit de IT-sector verwacht Schroders de komende jaren veel extra vraag.
• Steden met financiële centra, zoals Londen en Zürich, hebben te maken met minder vraag uit de banksector omdat hier de trend naar thuiswerken sterk is. Banken hebben bovendien in de toekomst minder mensen nodig door automatisering. Vermogensbeheerders vormen een uitzondering binnen de financiële sector. Daar kan Luxemburg van profiteren.
• Steden met lange reistijden voor forensen zijn gedurende de coronacrisis minder populair geworden. Twee voorbeelden zijn Rome en Parijs. Terwijl Lyon vanwege de korte wegen juist aantrekkelijker geworden is.
• Steden met veel oude kantoorgebouwen (Brussel, Kopenhagen) zijn minder in trek.
• Het beeld kan binnen steden sterk verschillen. Zo wordt de Amsterdamse kantorenmarkt vrij hard geraakt door het thuiswerken, maar de pijn zit vooral in minder geliefde locaties zoals Sloterdijk, terwijl de Zuidas het prima doet. Dat heeft onder andere te maken met het feit dat daar veel advocatenkantoren en consultants zitten, die niet meedoen aan de thuiswerktrend. 

Betere dienstverlening gevraagd

Volgens Schroders is een van de grote veranderingen ten opzichte van 2019 dat er meer service verwacht wordt van verhuurders. Het gaat niet alleen om een dak boven het hoofd, een lift, koffiemachine en een toilet. De kantoorruimte van de toekomst moet perfect aansluiten op de wensen van de klant.

Denk aan zaken als goede spoor- en wegverbindingen, een vliegveld in de buurt, leuke horeca, een laag energieverbruik, perfect (mobiel) internet en voldoende congres- en vergaderruimte.

Sommige bedrijven hoeven daarbij niet meer zo nodig in een drukke stad als Parijs te zitten, voor anderen is dat juist onontbeerlijk. Kantoren worden nog meer dan vroeger het uithangbord van een bedrijf.

Stabilisatie leegstand

De meest recente cijfers zijn helemaal niet zo slecht. Schroders zag bijvoorbeeld in 2021 een sterke stijging van de vraag (+50%). Dat was wel nog 20% lager dan in 2019. 

Bij de leegstand was er sprake van een stabilisatie. Het gemiddelde vorig jaar september lag in Europa op 8,3% tegenover 8,1% in juni. Dat is hoog, maar nog altijd veel lager dan in 2010 tijdens de kredietcrisis. Toen was de leegstand 10,9%.

Klik op de afbeelding voor een grote versie

Volop kansen

Per saldo ziet Schroders volop mogelijkheden voor kantoorbeleggers. De vooruitzichten zijn in ieder geval veel gunstiger dan op de winkelmarkt. De kunst zit hem in de selectie. 

"We can not speak about one office market any longer. The office market as we knew it is in transition, not structural decline across the board."