Het is morgen precies tien jaar geleden dat Lehman Brothers omviel en de kredietcrisis officieel van start ging. Door een stagnerende huizenmarkt in de VS mondden de grote risico’s die banken jarenlang hadden genomen uit in een financiële ramp.
In de Amerikaanse subprime-markt waren aan de lopende band rommelhypotheken verstrekt, waarbij hypotheekverstrekkers de afbetalingsrisico’s steeds meer negeerden. Al die leningen werden vervolgens gesecuritiseerd en doorverkocht. Toen echter steeds minder woningeigenaren aan hun hypotheekverplichtingen konden voldoen, daalde de waarde van de hypotheekpakketten in rap tempo.
De verliezen liepen zo hoog op dat veel financiële instellingen zwaar in de problemen raakten. Omdat verre van duidelijk was wie, wat, van wie in de boeken had staan, werd het onderlinge vertrouwen volledig weggevaagd. Banken leenden elkaar, noch aan bedrijven, geen cent meer. Uiteindelijk konden velen van hen alleen door overheidsingrijpen worden gered.
Financials (nog steeds) de klos
Op de vraag welke impact de val van Lehman Brothers op de bedrijfsvoering heeft gehad antwoord Chief Strategist van Achmea Investment Management, Willem Barentsen (foto), dat de financiële crisis veel veronderstelde zekerheden en modellen heeft weggevaagd.
“Het bewustzijn dat de toekomst fundamenteel onzeker is, is daarmee sterk gegroeid. Voor onze pensioenfondsklanten, die veel last hebben van de langdurig lage rente, streven we daarom naar meer robuuste beleggingsportefeuilles.”
Lodewijk Van der Kroft, partner bij Comgest Benelux, zegt dat vóór het faillissement van Lehman Brothers vaak werd gevraagd waarom Comgest niet was belegd in banken. “Na de val begrepen veel beleggers waarom wij banken te cyclisch en te weinig transparant vonden. De koersdaling van banken sindsdien is geen aanleiding geweest om hier tegenwoordig anders over te denken.”
Ook George Raven (foto), Chief Investment Strategist van InsingerGilissen, geeft als belangrijkste gevolg van de crisis aan sindsdien niet of nauwelijks meer in financials te beleggen. “Vooral niet in banken want de manier waarop wordt geprobeerd om een herhaling van toen te voorkomen, heeft ze enorme tegenwind opgeleverd.”
Hij legt vervolgens puntsgewijs uit hoe de aandeelhouders hiervan de dupe zijn:
- Banken moesten en moeten hun kapitaal dramatisch versterken. Dit gaat ten koste van het dividend.
- Door de stijgende kapitaalbasis van banken daalt het rendement op geïnvesteerd vermogen. Een lager rendement leidt tot lagere waarderingen van bankenaandelen.
- Het agressieve monetaire beleid van de belangrijkste centrale banken heeft zowel de korte als lange rente fors omlaag gedrukt. Hierdoor zijn in het beproefde bankenconcept - kort lenen, lang uitzetten - de marges flink gedaald. Daarnaast betalen, in plaats van ontvangen, banken tegenwoordig rente (-0,4%) op bepaalde reserves die ze bij de ECB aanhouden.
- Banken worden beperkt in hun winstpotentieel door het verbod op bepaalde activiteiten, waaronder het handelen voor eigen rekening.
- Banken moeten transparanter zijn over hun inkomsten. Dit zet de marges onder druk.
- Banken moeten megaboetes betalen voor dingen die mis zijn gegaan. De recente recordboete van 775 miljoen euro is hiervan een goed voorbeeld.
Raven constateert dat al deze nieuwe regeld het voor financials vrijwel onmogelijk maken om de rest van de beurs te verslaan. “Daarom beleggen wij nog steeds niet of nauwelijks in financials, hetgeen ook dit jaar weer zeer positief bijdraagt aan het beleggingsresultaat.”
Bovengenoemde punten, met name de lage rente, pakken deels ook negatief uit voor verzekeraars, vervolgt hij. Toch heeft InsingerGilissen in de direct belegde beheerportefeuilles wel een positie in Swiss Re, een van de grootste herverzekeraars ter wereld. Raven: “Herverzekeraars zijn namelijk relatief weinig afhankelijk van rente-inkomsten, zodat ze ook kunnen floreren bij lage rente of zelfs negatieve rente.”
Braafste jongetje van de klas
Als antwoord op de crisis werden over ter wereld de financiële regels dus aangescherpt. Van der Kroft (foto) zag Nederland voorlopen op de rest van Europa met het verbod op bestandvergoedingen dat per 1 januari 2014 in ons land werd ingevoerd. “Elders werd eerst de introductie van Mifid II afgewacht.”
Helaas heeft dit niet geleid tot een harmonisering van beleid in Europa. Sterker nog, de onderlinge verschillen zijn alleen maar groter geworden waardoor het aantal share classes verder is opgelopen en de bijbehorende administratieve lasten zijn toegenomen.”
Achmea constateert dat het financiële systeem minder kwetsbaar is geworden en op dit moment geen potentiële crisishaard lijkt. Barentsen: “Financiële instellingen zijn allereerst beter gekapitaliseerd. Ook zijn op veel terreinen regelgeving en risicomanagement verder aangescherpt, met onder andere meer nadruk op tegenpartijrisico en transparantie. Door de introductie van central clearing is de markt voor swaps bijvoorbeeld veel doorzichtiger geworden. Daarnaast is er in de assetallocatie nu veel meer aandacht voor een effectieve spreiding over risicofactoren. In meer algemene zin zijn we ons bewuster geworden van de known en unknown unknowns.”
Voor verbetering vatbaar
Barentsen signaleert wel dat de schuldniveaus in verhouding tot de economische output sinds de kredietcrisis mondiaal verder zijn toegenomen. “We moeten zorgen dat de economische groei wereldwijd minder afhankelijk wordt van schuldcreatie. Ook zal er in veel landen meer aandacht moeten uitgaan naar groepen die niet profiteren van de groei, anders dreigt verdere erosie van belangrijke instituties in de wereldeconomie, zoals de Word Trade Organisation.
"Dichter bij huis moet volgens hem het besmettingsgevaar van overheden richting banken in de Eurozone verder worden gereduceerd. “Sommige financiële instellingen zijn nog steeds too big to fail.”
Comgest constateert tot slot dat het grotere belang dat compliance om veel redenen heeft gekregen deels ten koste van is gegaan gezond verstand. Van der Kroft: “Voldoen aan de regels spreekt voor zich, maar moet geen doel op zichzelf zijn.”