Of vroeger alles beter was, waag ik sterk te betwijfelen. Maar dat het simpeler was, staat wel vast. Neem de economie. Door de eeuwen heen fluctueert het economische klimaat. Dat komt enerzijds door externe schokken, waardoor structureel de economie op een ander niveau komt te liggen. Anderzijds zijn er tijdelijke factoren die de economie op bijna natuurlijke wijze laat schommelen.
Na WO II begon de westerse wereld een antwoord te ontwikkelen op die conjunctuurschommelingen. Door een adequaat monetair beleid werd het mogelijk de negatieve gevolgen steeds verder in te dammen.
Geen antwoord
De maakbaarheid van de economie leek binnen handbereik. Aan die gedachte kwam abrupt een einde. De kredietcrisis toonde aan dat mede door het monetaire beleid, de rente werd te lang op een te laag niveau gehouden, de kredietcrisis werd ingeluid.
Ook nu weer zien we dat het monetaire beleid geen antwoord heeft op economische problemen. Het beleid is bij voortduring adaptief om, met name, de schuldenproblematiek te beheersen. Door de zeer lage renteniveaus zijn de hoge schuldenniveaus vooralsnog te handhaven.
Dat het natuurlijke economische proces er door verstoord wordt, de hoogconjunctuur wordt kunstmatig versterkt en economische hervormingen vinden niet plaats, is de hoge prijs die voor dit beleid betaald wordt. Hoe dit eindigt staat nu nog in de sterren, maar een goede afloop is niet gegarandeerd.
Trump heeft gelijk
Die onzekere afloop wordt versterkt door twee zaken die in potentie zeer gevaarlijk zijn ten aanzien van een gunstige economische ontwikkeling. Dat is ten eerste de steeds verder escalerende handelsoorlog tussen de VS en China, en ten tweede de klimaatpsychose die de wereld steeds meer in zijn greep krijgt.
De aandacht en acties ten aanzien van handel en klimaat zijn op zich begrijpelijk, maar lopen volledig uit de hand. Laat ik beginnen met de escalerende handelsoorlog
VS president Donald Trump heeft geen al te sterk imago, maar zijn analyse dat China onevenredig profiteert van de handel met de VS is juist. Toen China een in economisch opzicht laag ontwikkeld land was, was die onevenwichtige handelsrelatie tussen beide landen begrijpelijk.
Gelijkwaardige verhoudingen
China kon nagenoeg onbeperkt naar de VS uitvoeren, terwijl omgekeerd er allerlei barrières waren. Naast China profiteerde Amerika daar ook van vanwege de goedkope import en de stimulans om in eigen land een hoogwaardige en productieve economie te ontwikkelen.
Goedkope producten hielpen de VS de hoge inflatie te matigen. Nu China een economische grootmacht is geworden, is het logisch dat de VS de verhoudingen gelijkwaardiger wil maken. Het lijkt mij onterecht dat Trump nu de naam krijgt een beleid tegen vrijhandel te voeren.
Het lijkt eerder op dat de voortdurende verhoging van de handelstarieven een middel is om uiteindelijk tot een wereld met nagenoeg onbeperkte vrijhandel te komen. Echter, deze tactiek kan gevaarlijk uitpakken, als ook China de hakken in het zand zet.
Wankele basis
Doorgaans kan in zo’n situatie een onafhankelijk bemiddelaar voor een de-escaleren van het conflict zorgen. Ik vrees dat Trump niet een figuur is die op een dergelijke manier tot matiging is te bewegen. De enige die dat kan doen is hijzelf.
Het wachten is op die ene tweet waardoor het handelsconflict een positieve wending krijgt. Maar dat is wel een wankele basis om met vertrouwen de economische toekomst, en daarmee dat van beleggers, tegemoet te zien.
Dezelfde problematiek geldt voor de klimaathype. Op zichzelf zijn zorgen over de gevolgen van de opwarming van de aarde begrijpelijk. Het is goed na te denken hoe, voor zover de mens daar invloed op heeft, de temperatuurstijging op deze wereld gematigd kan worden. Maar het enige wat het voorgenomen ambitieuze beleid oplevert, zijn verhitte discussies en toenemende risico’s voor economie en welvaart.
Gedoemd te mislukken
Toezichthouders zijn steeds meer alert op de negatieve gevolgen voor de financiële sector. Het Financieel Stabiliteitscomité, bestaande uit AFM, DNB en het Ministerie van Financiën, wijzen in hun laatste overleg expliciet op deze financiële risico’s. Zij beroepen zich op een rapport van het Network for Greening the Financial System (NGFS).
In de snelheid las ik in de naam Cleaning en daar had ik mij wel wat bij kunnen voorstellen. Maar dit comité moet zorgen voor groene banken, verzekeraars en adviseurs. Het betreffende rapport heeft als titel A call for action: Climate Change as a source of financial risk.
Ik denk eerder dat de onzekerheid over het beleid en de overambitieuze plannen een groter gevaar vormen voor de financiële stabiliteit dan de dreigende klimaatwijziging zelf. Megalomane projecten om de temperatuur op aarde te matigen zijn tot misukken gedoemd en herbergen verborgen financiële rampen.
Prijsverhogingen
De enige manier om tot minder CO2-uitstoot te komen, is minder dan wel andersoortig consumptie enerzijds en schonere producten en productietechnieken anderzijds. In het eerste geval betekent dat ongetwijfeld tot beleid waarbij lagere inkomens worden beperkt in hun consumptie van door hen begeerde goederen. Immers, afgezien van dwang, is de enige manier voor consumptiebeperking het verhogen van de prijzen.
Belastingverhogingen op zowel consumptiegoederen als vervuilende productie is daarbij een geliefd middel. Het leidt, rechtsom of linksom, tot prijsverhogingen waarvan uiteraard de laagste inkomens de dupe zijn.
De andere methode, veruit te prefereren wat mij betreft, is de ontwikkeling van nieuwe producten en productietechnieken. Dat kan heel goed plaatsvinden zonder het grootheidwaanzinnige beleid dat velen nu voorstaat. In de afgelopen jaren zijn auto’s, vliegtuigen en tal van productieprocessen veel schoner geworden.
Niks helpt
Daar kwam geen wereldomvattend klimaatbeleid aan te pas, maar is gestimuleerd door een combinatie van her en der wat subsidies en vooral ook bewustwording bij consument en producent.
Er is geen enkele reden pessimistisch te zijn dat ook de komende decennia de ontwikkeling naar schonere energie, productiemethoden en producten doorgaat, zonder de economie in grote onzekerheid te storten door veel te ambitieus beleid.
Met het handels- en klimaatbeleid dreigen we de toch al kwetsbare economie een geweldige slag toe te brengen. Daar helpt geen whatever it takes-beleid tegen, van welke centrale bank dan ook.