ETF-recensie: De minst geoliede ETF

Waarom is de ProShares Ultra Bloomberg Crude Oil ETF ETF van de maand?

Het is me wat met die olieprijs. Er zijn zeker spanningen in de wereld. Wanneer niet? De ene keer loopt de olieprijs er door op, de andere keer is er een forse daling. Nu zijn we weer in een periode met een opgaande trend. Ruim twee jaar geleden, in januari 2016, stond de olieprijs (WTI Crude) op 30 dollar.

Onlangs werd de 70 dollargrens overschreden. Maar degene die in juni 2014 zijn ingestapt, hebben nog lang niet hun verliezen weggewerkt. Toen stond de olieprijs namelijk nog op 111 dollar. Nog weer langer terug in de tijd, november 2008, zien we prijzen van rond de 70 dollar.

In deze bijna 10-jarige periode is er per saldo met betrekking tot de olieprijs dus weinig veranderd. Het is lastig op grond van deze grillige prijsontwikkeling een mooi rendement te behalen op een oliebelegging. Maar het is eigenlijk nog veel moeilijker dan de genoemde cijfers aangeven.

Dat heeft te maken met de prijsstructuur van olie die soms in backwardation (futureprijzen lager dan spotprijzen) dan weer in contango (futureprijzen hoger dan spotprijzen) zijn. Vooral in het laatste geval kan veel rendement verloren gaan.

De vraag is hoe het een agressief indexfonds, zoals de ProShares Ultra Bloomberg Crude Oil, is vergaan. Het fonds volgt een index waarin dagelijks, met een hefboom van twee, een positie in de olieprijsfutures wordt genomen.

De index

De onderliggende index van het fonds is de Bloomberg WTI Crude Oil Subindex, met een dagelijks dubbele exposure naar deze index. De index bestaat uiteraard niet uit een fysieke oliepositie, maar heeft blootstelling naar de in maand dichtstbijzijnde futures op de olieprijs.

Maandelijks worden die posities, doorgaans in vijf werkdagen, doorgerold naar posities in latere maanden. Kenners weten al dat dit een zeer vervelend effect kan hebben als de olieprijs een contangoprijsstructuur heeft. Dan moeten telkens weer de duurdere futures worden aangeschaft en de goedkopere verkocht.

Bij backwardation ligt dat uiteraard net andersom. Zoals aangegeven is de olieprijs sinds november 2008 per saldo niet in prijs veranderd. Alvorens ik bij de ETF prestatie kijk naar het resultaat van de hefboom-tweepositie, geef ik eerst de prestatie van een doorgerolde futurepositie zonder hefboom. Die prestatie komt in beeld via het PowerShares DB Oil Fund, dat de WTI future-index volgt zonder hefboom.

Over een periode van bijna tien jaar, vanaf november 2008, is het rendement -11% op jaarbasis, ofwel bij -70% over de hele looptijd. Dat betekent dat van een investering van 1000 dollar nauwelijks 300 dollar resteert, terwijl de olieprijs gelijk is gebleven. Dat doet het ergste vrezen voor de ProShares Ultra ETF.

De ETF

De ETF heeft maar beperkt positie in op de beurs verhandelbare futures op de olieprijs. De grootste posities worden ingenomen door directe swaps met verschillende tegenpartijen, te weten Citi, Goldman Sachs, UBS en SG. De kosten die het fonds berekent, bedragen 0,95% op jaarbasis.

Het fonds keert geen dividend uit. Hoe is het de beleggers vergaan sinds de start op 24 november 2008? De resultaten zijn niet best. Het fonds geeft geen informatie over de ETF-prestatie in vergelijking tot de index. Maar dat is in dit geval ook niet nodig. Het fonds (en de index) zijn in tien jaar tijd gedecimeerd.

Van een belegging van 1000 euro in deze ETF eind november 2008, zou eind april van dit jaar nog maar 30,68 dollar over zijn. Dat betekent een verlies van bijna 97%, terwijl de olieprijs niet is veranderd. Over het afgelopen jaar hebben nieuwe instappers overigens wel plezier aan het fonds beleefd. De koers stond eind juni 2017 nog op 12,60 dollar, waardoor sindsdien een rendement van 143% is behaald.

Wat vindt Tak?

Beleggen in grondstoffen is een vak apart. Omdat grondstoffen geen inkomsten genereren en de prijsstructuur van groot belang is voor het eindresultaat, heeft een positie in grondstoffen een hoog speculatief gehalte. Als het alleen om de olieprijs gaat, is het de vraag of een indexfonds, met of zonder hefboom, wel zoveel toegevoegde waarde heeft.

Dat is zeker niet het geval als het gaat om een buy & hold-strategie. Het is vrijwel zeker dat op langere termijn er dan verliezen ontstaan. Beleggers die nu positief op de olieprijs zijn, kunnen beter direct gebruik maken van de backwardaton-prijsstructuur.

Bij de huidige olieprijs van 71 dollar kost een future december 2019 op WTI 61 dollar. Stel dat de olieprijs tegen die tijd 10% hoger staat (78,10 dollar), dan stijgt de future van 61 dollar naar 78,10 dollar, een rendement van 26%.

Dat is meer dan het dubbele van de olieprijsstijging zelf, zonder dat een hefboompositie noodzakelijk is! Uiteraard zal bij grotere stijging dit effect wat gematigder zijn.