Geopolitiek dringt meer dan ooit door in bestuurskamers

KPMG heeft gedurende de maand mei een rondgang gemaakt langs 96 bestuurders en commissarissen van bedrijven en organisaties uit de Nederlandse publieke en private sector om te zien hoe zij de druk voelen van geopolitieke spanningen. De resultaten staan in het rapport KPMG Raad Geopulse II.

In de samenvatting stelt KPMG dat “internationale spanningen meer dan ooit doordringen tot in de bestuurskamer en directe gevolgen hebben voor het Nederlandse bedrijfsleven. Zeven op de tien bestuurders geven aan dat geopolitieke ontwikkelingen hun organisatie op dit moment beïnvloeden. Vier op de vijf verwachten dat deze spanningen het komende jaar groter worden.”

Trump als grootste risico

Als grootste risico wordt het onvoorspelbare beleid van president Trump genoemd, en dan vooral op het gebied van handelstarieven. Dat zorgt voor onzekerheid bij Amerikaanse klanten en kan gevolgen hebben voor de dienstverlening. Of zoals iemand uit de ICT-sector het uitdrukt: “Amerikaanse klanten zijn terughoudend om zaken te doen met Europa.”

Maar ook de situatie in China, Rusland/Oekraïne en Oost-Europa in het algemeen worden als zorgelijk ervaren door ongeveer de helft van de respondenten. De andere helft, die vooral in West-Europa actief is, maakt zich veel minder druk om risicoregio’s. Toch is zelfs bij enkele van hen terughoudendheid te zien bij investeringsbesluiten.

Al met al zeggen zeven op de tien bestuurders dat hun organisaties (voorzorgs)maatregelen treffen om de risico’s van geopolitieke instabiliteit te beheersen. Zo wordt er gezocht naar alternatieve afzetmarkten en leveranciers voor als handelsstromen verschuiven. Deelgebieden die eruit springen zijn onder andere cyberveiligheid, AI, scenarioanalyses en klimaatbeleid en ESG.

Strategisch voordeel

Net als bij een eerdere enquête vreest ongeveer de helft (49%) dat Europese bedrijven zichzelf uit de markt prijzen door vast te houden aan ambitieuze klimaatdoelen, terwijl de andere helft (51%) gelooft dat duurzaamheid op termijn juist een strategisch voordeel oplevert. Voorstanders van het klimaatbeleid zeggen dat investeringen in technologie en energieonafhankelijkheid Europa weerbaarder maken. Een bestuurder uit de publieke sector zegt daarover: “Door te investeren in klimaatdoelen en energieonafhankelijkheid versterkt Europa haar concurrentiekracht en geopolitieke positie.”

Anderen uiten hun zorgen over een ongelijk speelveld. Zij wijzen erop dat landen in Azië en de Verenigde Staten minder strikte klimaatregels hanteren en daardoor een concurrentievoordeel hebben. “Hierdoor is er geen gelijk speelveld met de belangrijkste concurrenten in Azië en de VS”, zegt een bestuurder uit de energiesector.

Dat alles heeft echter nog weinig impact op het daadwerkelijke ESG-beleid. Voor slechts een vijfde van de Nederlandse bestuurders is de geopolitieke situatie van invloed op het eigen ESG-beleid. Degenen die wél veranderingen signaleren, merken op dat duurzaamheid binnen hun organisatie “tijdelijk minder prioriteit krijgt”. Voor de meerderheid is dat echter niet het geval. Wanneer wordt doorgevraagd naar de mogelijke invloed van de geopolitieke situatie op het diversiteitsbeleid, geeft 7% aan dat hiervan sprake is.

Scenario’s gebruiken

Zelfs bestuurders die tot nu toe weinig merken van geopolitieke spanningen, maken vaker gebruik van scenarioanalyses om voorbereid te zijn op mogelijke ontwikkelingen. Opvallend is dat veel bestuurders een voorzichtige koers varen binnen hun organisatie. Besluiten worden uitgesteld en er wordt, zoals iemand het verwoordt, “meer risico ingebouwd op basis van de beschikbare informatie”.

Cybersecurity krijgt in veel organisaties extra aandacht vanwege de toename van digitale dreigingen. Twee derde (67%) zegt dat de huidige geopolitieke situatie invloed heeft op het beleid. Ook groeit het besef dat het verstandig is om minder afhankelijk te zijn van Amerikaanse diensten en groeit de interesse in Europese AI-oplossingen.

De meeste organisaties zijn alerter geworden en hebben extra beveiligingsmaatregelen genomen. “Digitale criminaliteit is misschien wel de grootste dreiging waar we mee te maken hebben. Aandacht hiervoor is noodzakelijk”, aldus een bestuurder uit de semipublieke sector.

Voor ongeveer driekwart van de bestuurders hebben geopolitieke spanningen vooralsnog geen invloed op hun buitenlandse investeringen. Maar sommige van die bestuurders geven wel aan dit in de nabije toekomst vermoedelijk gaat veranderen. Van de bestuurders die zich überhaupt geen zorgen maken, investeert een grote meerderheid uitsluitend in Nederland.