U bent verantwoordelijk voor het toezicht op de kapitaalmarkten, financiële infrastructuur, assetmanagement, accountantsorganisaties, corporate governance en financiële verslaggeving? U heeft het druk.
“Het is veel, maar prima te doen. De toezichtgebieden staan niet op zichzelf. Ik zie de dwarsverbanden, waarbij de aandacht van het ene gebied naar het andere verschuift in de tijd. Gaat het economisch goed, dan is tijdige informatieverschaffing en koersvorming op de beurs minder reden tot zorg. Dat geeft gelegenheid om naar de fundamenten en tekortkomingen te kijken, bijvoorbeeld naar de kwaliteit van de verschillende poortwachters binnen het finan ciële stelsel, zoals accountants. Immers, ook in economisch mindere tijden zal het financiële stelsel moeten blijven functioneren en moet er op de financiële verslaggeving kunnen worden vertrouwd. Zit het economisch niet mee, dan hebben bedrijven al snel de neiging om te marchanderen en wat financiële pijn uit te stellen. De AFM kan crises niet voorkomen, maar de impact wel zo behapbaar mogelijk maken.”
Welk van de verschillende toezichtgebieden vraagt de meeste tijd? U heeft de laatste jaren vooral het nieuws gehaald met uw strijd tegen accountants.
“De accountancysector blijft een punt van zorg en beslaat een groot deel van mijn agenda. Het is een industrie die zich goed heeft georganiseerd, maar niet altijd op de juiste onderdelen. De broodnodige cultuurverandering gaat er langzaam. Zonder onze druk zou er waarschijnlijk aanzienlijk minder gebeuren. De accountants kennen weinig natuurlijke tegenstand. Als een vermogensbeheerder het slecht doet, dan stemmen de klanten met de voeten. Het werk van een accountant is voor een buitenstaander echter niet te beoordelen. Enkel bij grote misslagen komt de tekortkoming dan naar buiten. Maar niet het toezicht op accountants, maar de invoering van MiFID II is bij de AFM het grootste project van de afgelopen jaren geweest. Daarnaast zijn we bezig de AFM om te vormen van een meer reactief naar een meer anticiperend en data gedreven organisatie. Nu al monitoren wij realtime de dagelijks beursontwikkelingen. Als zich opvallende koersbewegingen voordoen, kan worden besloten een onderzoek in te stellen. We zien steeds meer.”
We zijn alweer tien jaar na het uitbreken van de crisis. Wat zijn de belangrijkste stappen die de Nederlandse beleggingsindustrie heeft gezet?
“Sinds de crisis is er behoorlijk veel wetgeving bijgekomen. De regelgeving is aangescherpt om verkeerde incentives te kanaliseren. Met het provisieverbod liep Nederland in Europa echt voorop. De kosten zijn transparanter geworden. Daarnaast is er veel gebeurd op het gebied van product governance . Dat een financieel product echt in het belang van een klant is. Dat is ook belangrijk voor de aanbieder van producten. Slechte producten zijn op korte termijn vaak winstgevend, maar op lange termijn kunnen de kosten enorm oplopen. De compensatiekosten van de rentederivaten bedragen ruim 1,5 miljard euro, exclusief de kosten eromheen die ook gigantisch zijn. Maar ook bij vermogensbeheerders is veel veranderd. In plaats van enkel alfa en bèta najagen wordt er nu meer nagedacht over de impact van beleggingen. Wat is rendement nu eigenlijk? Vermogensbeheerders leggen hun keuzes beter uit.”
Welke stappen moeten nog worden genomen?
“Na Nederland moet het ook in de rest van Europa goed zijn geregeld. Zonder goed toezicht en sancties gaan landen zich niet houden aan gemaakte afspraken. Juist voor Nederland, dat als kleine lidstaat graag over de grens zaken doet, is een goed stelsel van Europees toezicht belangrijk. Ik hoop niet dat er eerst een crisis in de kapitaalmarkt nodig is om een steviger stelsel van toezicht, met meer centrale regie, te krijgen.”
De financiële wereld van nu is een andere dan die van tien jaar geleden. Wat is er bij de AFM veranderd?
“Van marktmeester op de beurs hebben wij ons ontwikkeld tot gedragstoezichthouder van de financiële wereld. De taken zijn harder gegroeid dan het aantal medewerkers. Met 700 mensen houden wij toezicht op 14.000 instellingen. We hebben daarnaast steeds te maken met nieuwe toetreders, zoals de aanbieders van benchmarks. Met een totaal belegd pensioenvermogen van ruim 1200 miljard euro heeft Nederland een groot belang dat deze goed functioneren. De handelaren voor eigen rekening, de daghandelaren, komen nu ook onder toezicht. Dat is best een groot segment. Wij willen dat er bij hen iets van risicobeheer is ingebakken. Ook moet er altijd sprake zijn voldoende liquiditeit, zodat tijdens lastige omstandigheden (flash) crashes kunnen worden voorkomen.”
Brexit leidt ongetwijfeld ook tot nieuwe klanten voor de AFM?
“Zeker, maar dat moeten we ook niet overdrijven. Mocht er een uittocht uit de Londense City komen, dan gaat de bulk naar Frankfurt en Dublin. Wij vinden het geen probleem dat de grote investment banks Nederland passeren. Nederland heeft al genoeg financiele instellingen waarvoor de staat garant moet staan. Liever hebben wij – en dat zien we ook – dat bedrijven als Bloomberg, handelsplatforms en fintechbedrijven voor ons kiezen. Wij willen innovatie alle ruimte geven.”
Hoe wilt u dat assetmanagers de AFM het liefste zien: als strenge politieagent of als bondgenoot?
“Partijen die het goed voor hebben met hun klanten, moeten ons zien als bondgenoot. Dat is het overgrote deel. Die zoeken de mazen van de wet niet op. Wij zijn er niet op uit om het voor de industrie moeilijker te maken. Maar er zijn altijd partijen in de schemerzone. Die mogen ons vrezen.”
“Slechte producten zijn op korte termijn vaak winstgevend, maar op lange termijn kunnen de kosten ervan enorm oplopen”
Is het denkbaar dat de AFM wordt opgeheven, nadat het is opgegaan in de Europese ESMA? AFM-voorzitter Merel van Vroonhoven lijkt daar wel wat in te zien.
“Dat is zeker niet het doel, maar het is wel de wens om die richting op te gaan. Er moet nog veel gebeuren om de kwaliteit van het toezicht in Europa te verbeteren. Niet elke toezichthouder is even bekwaam en heeft voldoende capaciteit en ervaring. Maar niet alle financiële diensten zijn Europees te regelen. Toezicht op onze pensioenfondsen, en het daarin verankerde gespaarde kapitaal, mogen wij niet uit handen geven. Zodra wij de controle op onze eigen pensioenbeleggingen verliezen, is de kans groot dat ZuidEuropese en andere lidstaten zonder een kapitaal gedekt pensioenstelsel, puur uit eigen belang, de kapitaaleisen en andere regels zo aanpassen dat onze pensioenfondsen verplicht worden significant in staatsobligaties te beleggen. Hoewel dit veilig en solidair klinkt, mag dat natuurlijk nooit gebeuren.”
Is het leuk om toezichthouder te zijn? Ik kan me voorstellen dat een baan in de praktijk spannender is.
“Ja, het is echt heel leuk. Omdat ik vroegtijdig met problemen wordt geconfronteerd, heb ik de krant vaak al gelezen voordat die uitkomt. Elke dag is dynamiek en adrenaline, waar ik veel energie van krijg. De startupdynamiek bestaat ook bij ons aan de Vijzelgracht. En in de private sector gaat alles echt niet heel anders, zo weet ik uit eigen ervaring.”
Wat is uw grote ambitie als bestuurslid van de AFM?
“Dat jonge generaties blijvend vertrouwen hebben dat er voor hun pensioen goed wordt belegd. Een armoedeval van gepensioneerden is destructief voor de samenleving. En dan komen we toch weer terug bij de accountants. Er is voor deze sector nog altijd een groot belang om het bestaande model in stand te houden. Maar problemen in cultuur en structuur leiden tot gebrek aan kwaliteit. Dat moet dus anders.”
CV van Gerben Everts (1971)
2012–heden: bestuurslid AFM
2011-2012: directeur AFM
2006–2011: manager riskmanagement APG
2002–2006: werkzaam bij de Europese Commissie, Brussel
1998–2002: werkzaam bij het ministerie van Financiën
1996-1998: accountant bij Price Waterhouse
Studies: rechten (fiscaalrecht/effectenrecht) en bedrijfseconomie/accountancy