Eerst was de kop boven dit artikel Winter is coming, maar zo vlak voor de feestdagen moet het maar even over zijn met dat doemdenken.
Ja, 2020 was economisch, sociaal en gezondheidstechnisch een slecht jaar. Ik las iemand op Twitter het jaar omschrijven als een lange maandag. Maar op de beurs viel het allemaal heel erg mee.
Aandelen zijn inmiddels wel aan de prijs na flinke herstelrally's. In de VS stegen aandelen sinds de dip in maart bijvoorbeeld met 60% in waarde, natuurlijk geholpen door de enorme koersstijgingen van de techreuzen. De omvangrijke steunprogramma's van overheden hebben onderwijl de rentes niet naar boven geduwd. Integendeel. De Nederlandse tienjaars geeft vandaag -0,52% rente. Dat is 40 basispunten minder dan in het begin van het jaar.
Het wordt anders
Ervan uitgaande dat Brexit niet op een ramp uitdraait en de nieuwe coronamutant geenszins vaccinproof is, kan er enigszins positief vooruit worden gekeken. Het nieuwe jaar wordt in ieder geval anders.
Wat zijn de belangrijkste dingen die nieuw zullen zijn? Misschien wel de invloed van de overheid. Die is economisch, monetair en op het gebied van gezondheidszorg enorm toegenomen. Hoofdeconoom Gilles Moëcvan AXA Investment Managers spreekt in dit verband van een big government Zeitgeist. Die is door de pandemie gevoed, maar tekende zich eerder al af.
Daar komt Azië
Door de pandemie zijn meer trends in een stroomversnelling gekomen. Disruptie in de technologiesector, de hoofdrol die biotechnologiebedrijven afgelopen jaar konden opeisen, de toetreding van Tesla in de S&P 500.
China groeit ondertussen door en komt elk jaar dichter bij de gewenste eerste plek op het wereldtoneel. Heel Azië speelt zich overigens in de picture, de dominantie van het westen is tanende.
De oliesector was behoorlijk uit de gratie dit jaar. De duurzame energieconcurrentie en duurzame leefstijl zijn juist booming.
Op naar het nieuwe normaal
Ook bij Credit Suisse hebben ze nagedacht hoe de wereld er na corona komt uit te zien. De Zwitserse vermogensbeheerder heeft tien punten op een rij gezet die het nieuwe normaal kenmerken. Mee eens of niet? Het is wel waard om in de gaten te houden.
- Trage groei, weinig inflatie
De vrees voor stijgende inflatie is misschien overdreven, maar de wereld na COVID-19 zal er een zijn van trage groei en nauwelijks zichtbare inflatie.
- Multilateralisme 2.0
De pandemie heeft de geopolitiek beïnvloed. Het akkoord van de EU over een EU-herstelfonds met belangrijke doelstellingen voor een groenere economie illustreert dat crises meestal leiden tot meer en niet minder integratie.
- Autocratie is niet beter
Er is geen bewijs dat autoritaire regimes succesvoller zijn dan democratische overheden bij pandemiebestrijdingen. Succes of mislukking hangt af van verschillende factoren, zoals ervaring met eerdere gezondheidscrises, snelheid van handelen, het vermogen om effectieve beleidsmaatregelen te nemen, het vertrouwen van burgers in de overheid, en samenwerking tussen landen.
- Grotere staat
De pandemie kan gewenste veranderingen teweegbrengen, zoals een verbetering van sociale zekerheid, maar de toegenomen macht van overheden ondermijnt ook de marktdynamiek en de individuele verantwoordelijkheid. De sterk gestegen overheidsschulden kunnen ook een probleem worden.
- Lokaal produceren
In de post-Covid-19-wereld zullen overheden en bedrijven meer gewicht toekennen aan een veerkrachtige levering van strategische producten. Toeleveringsketens zullen daarom worden herzien, de productie zal meer gediversifieerd en meer lokaal worden. Ook zullen bedrijven meer voorraden aanhouden.
- Digitale bewaking
Sinds het begin van de pandemie hebben landen over de hele wereld geavanceerde digitale bewakingsinstrumenten geïntroduceerd om de verspreiding van het virus te volgen en de volksgezondheid te beschermen. Maar, bewakingssystemen geven de houder van informatie schijnbaar onbeperkte macht om anderen te manipuleren of te discrimineren, wat de economische en politieke vrijheid in gevaar kan brengen.
- Anders werken
Waarschijnlijk gaat niemand ooit meer vijf dagen naar kantoor, maar het wettelijke kader voor nieuwe vormen van werk moet nog wel worden bepaald. De vraag naar kantoorruimte en zakenreizen zal waarschijnlijk afnemen vanwege de verschuiving naar werken op afstand.
- Online leren
Hoewel fysieke onderwijsinstellingen niet zullen verdwijnen, zal online leren waarschijnlijk populairder worden vanwege de lagere kosten, wereldwijde toegang tot cursussen en meer gepersonaliseerde leertrajecten. Internettoegang en breedbandverbindingen zijn nog meer key.
- Meer ongelijkheid
COVID-19 heeft de inkomensongelijkheid en de ongelijke verdeling van de welvaart over landen verder vergroot.
- Uit de grote stad
Werken op afstand bevordert decentralisatie van economische activiteiten in ontwikkelde landen. Landelijke gebieden en kleine steden worden hierdoor aantrekkelijker. De COVID-19-pandemie heeft aangetoond hoe kwetsbaar drukbevolkte steden zijn. Aan de andere kant blijven grote steden groeimotoren die innovatie en productiviteit stimuleren. De pandemie biedt stedenbouwkundigen de kans om steden aantrekkelijker en duurzamer te maken.