Onlangs was Charles Goodhart, inmiddels 82 jaar oud, in het land om de inauguratie van Mary Pieterse-Bloem bij te wonen. Sterker, de gewezen docent van de bijzonder hoogleraar financiële markten aan de Erasmus Universiteit maakte meteen van de gelegenheid gebruik om zijn visie te geven op onze economische toekomst. En die stemt somber.
Goodhart was als professor economie decennia verbonden aan de Londen School of Economics en jarenlang monetair adviseur van de Bank of England. Hij is een van de weinige mensen naar wie een economische wet is genoemd.
De wet van Goodhart zegt dat zodra een maatregel het doel wordt, het niet langer een goede maatregel is. Neem het voorbeeld van een autodealer. Als deze zijn verkopers betaalt op basis van het aantal verkochte auto’s, dan is de kans groot dat deze verkopers hun verkoop opschroeven middels het uitdelen van fikse kortingen. De autoverkopers halen eenvoudig hun doelen, maar de dealer blijft achter met de verliezen.
Minsky-moment
Terugblikkend constateert Goodhart dat de periode 1992 tot en met 2007 de beste economische tijd was in de geschiedenis. De economische groei was solide, de inflatie laag, de werkeloosheid daalde, net als de wereldwijde ongelijkheid. Het economische vliegwiel draaide optimaal door de prima demografische ontwikkeling (er kwamen mensen bij), globalisering (China en Oost-Europa deden nu ook mee) en productiviteitsgroei (dankzij de digitale revolutie).
Helaas kwam ook aan deze economische bloeiperiode een einde. Daar was deels het Minsky-moment debet aan. Hyman Minsky, gespecialiseerd in het ontstaan van economische depressies, constateerde dat economische stabiliteit destabiliseert, met dank aan de financiële sector.
Als er economisch geen vuiltje aan de lucht is, dan heeft de financiële sector de neiging risico’s te nemen die niet langer gezond zijn. Dit leidde onder meer tot de grote crisis in de jaren 30, de Japanse vastgoedcrisis begin jaren 30 en de kredietcrisis van 2008. Goodhart: “Helaas houden de macro-economische modellen van centrale banken geen rekening met het failliet van banken en het opdrogen van liquiditeit.”
Hoezo geen productiviteitgroei!
Centrale banken moesten naar onorthodoxe middelen grijpen om het financiële systeem weer op gang te helpen. Dat lukt in de VS (TARP) beter dan in Europa (QE). Over de effecten van QE is Goodhart weinig enthousiast.
“Superexpansief monetair beleid heeft amper geleid tot liquiditeitsgroei en inflatie.” Dat de effecten van QE tegenvallen, wijdt Goodhart deels aan de politiek, die de overheidsbestedingen eerder verkrapte dan verruimde, en zo het beleid van de ECB frustreerde.
De lage inflatie is overigens niet iets waar Goodhart wakker van ligt. “Achteraf gezien was het beter geweest als centrale banken de laatste jaren streefden naar 0% inflatie dan naar 2%.” Ook het probleem van lage productiviteitsgroei wordt door hem niet onderkend. “Want is de productiviteitsgroei wel zo laag? Veel wordt er niet gemeten, zoals bijvoorbeeld alle gratis internetdiensten.”
We worden armer
Goodhart maakt zich zorgen over de opkomst van het rechts-populisme, dat gevoed wordt door de frustraties van de achterblijvers; alle mensen die niet profiteren van de globalisering en de schuld leggen bij immigranten. Goodhart verwacht dat de globalisering langzaam maar zeker wordt teruggedraaid en dat de druk op overheden en centrale banken wordt opgevoerd om de geldpers draaiende te houden.
Helaas zal goedkoop en meer geld niet helpen om ons weer rijk te maken. De destructieve effecten van vergrijzing zijn lastig te pareren. “Terwijl het aantal werknemers overal daalt, worden we ook nog eens steeds ouder. De gemiddelde leeftijd gaat naar 100 plus.” Goodhart wijst op de stijgende zorgkosten van dementie.
Productiviteitsgroei helpt om de negatieve gevolgen te verwachten, maar volgens Goodhart moeten we eraan wennen dat de economische groei de komende decennia laag blijft, en dat ook het besteedbare inkomen minder wordt. “Ja, we worden armer.” Deze neergaande trend wordt versterkt doordat er de spaartegoeden lager worden. Woodhart legt uit: “Mensen krijgen later kinderen, dus hebben minder tijd om vermogen op te bouwen.”
Terugkeer van inflatie
Het toekomstscenario van Woodhart is er niet eentje waarbij centrale banken snel de rentes zullen opschroeven. Ook hij verwacht dat de rente nog wel even laag zal blijven. Nou ja, als de inflatie niet uit de hand loopt.
In tegenstelling tot veel van zijn collegae rekent hij namelijk wel op een terugkeer van inflatie. Niet meteen, maar over een paar jaar kunnen we ermee te maken krijgen. Reden is het steeds grotere tekort aan personeel.
“Dat moet leiden tot sterk stijgende lonen.” Grote vraag is hoe centrale bankiers daarop zullen reageren. Geen beslissing is goed.