Voetbalkenners zeggen dat een scheidsrechter het prima heeft gedaan als niemand het na afloop over zijn beslissingen heeft. En lange tijd waren de centrale bankiers te vergelijken met goede scheidsrechters. Ze werkten op de achtergrond en hun beslissingen werden besproken in een kleine kring van geïnteresseerden.
Maar dat is niet meer zo. Elke zucht van de monetaire ridders wordt breed uitgemeten in de pers. Dit jaar hielden de markten hun adem in als de rentecomités van de Federal Reserve of de Europese Centrale Bank (ECB) bij elkaar kwamen en in 2019 en 2020 zal dat niet anders zijn.
Daarbij ziet het ernaar uit dat het leven van de monetaire magiërs minder leuk zal worden. Nadat ze jarenlang geld lenen almaar goedkoper en uiteindelijk gratis maakten, moeten ze nu de prijs van geld opkrikken. Daar maak je doorgaans weinig vrienden mee. Wat valt er de komende twee jaar te verwachten op het monetaire front?
Popsterrenstatus
Op 16 juli 2003 liep Alan Greenspan, de toenmalige voorzitter van de Fed, de Amerikaanse Senaat in voor zijn halfjaarlijkse verslag over monetair beleid aan de senatoren. Vanaf de ingang tot aan de tafel waar hij plaats moest nemen, schudde de bewierookte monetaire maestro talloze handen.
Het was de tijd waarin centrale bankiers de status van heuse popsterren hadden. Toen het geroezemoes wegviel, begon hij aan zijn verhaal. Greenspan zei onder andere dat hij graag een situatie wilde waarin de overheidsuitgaven niet zouden stijgen, de economie zou groeien en belastingverlagingen mogelijk waren zonder dat die tot een begrotingstekort leiden.
Voordat Greenspan kon beginnen aan zijn volgende zin, greep een geïrriteerde senator al naar de microfoon. “En ik zou graag in een wereld willen leven waarin Julia Roberts me zou bellen voor een afspraakje. Maar dat is niet echt waarschijnlijk,” galmde het door de Senaat.
Aan deze hilarische uitspraak moest ik denken toen de Fed zijn renteplannen voor 2019 en 2020 bekendmaakte. Na zeer waarschijnlijk vier renteverhogingen dit jaar – de vierde in december – is de bank van plan om de officiële rente in de VS in 2019 drie keer te verhogen en in 2020 nog één renteverhoging door te voeren.
“Het ziet ernaar uit dat het leven van de monetaire magiërs van de Fed en de ECB minder leuk zal worden”
Rustig verhogen
Die rentedroom berust op de verwachting dat de economische groei hoog zal blijven, de werkloosheid verder zal zakken en de inflatie niet zal stijgen. De economische groei komt in 2019 én 2020 volgens de Fed respectievelijk op 2,5 en 2% uit. Dat is hoger dan de zogeheten potentiële groei: het groeipercentage dat een economie langdurig kan vasthouden zonder oververhit te raken.
Volgens de monetaire magiërs gaat de werkloosheid verder dalen naar 3,5%. Dat zou het laagste niveau zijn sinds november 1953. Aan het eind van 2019 brengt de Fed de officiële rente dan naar 3% en een jaar later, rond de kerst van 2020, staat die dan volgens de plannen op 3,25%. Er is echter een belangrijke maar.
De economische theorieboekjes en, belangrijker nog, de economische werkelijkheid uit het verleden, leren ons namelijk dat de inflatie onder opwaartse druk komt te staan als een economie te lang te snel groeit, of oververhit raakt, de werkloosheid onder het zogeheten NAIRU-niveau uitkomt (een zeer krappe arbeidsmarkt die hogere loonstijgingen tot gevolg heeft) of als de centrale bank de officiële rente te lang te laag houdt. Dat laatste stuwt de vraag zo hard omhoog dat het aanbod dat niet bijbeent en door de ontstane schaarste de prijzen stijgen.
Maximumsnelheid
De snelheidslimiet voor de Amerikaanse economie schat de Fed op circa 1,75%. En het NAIRU-niveau van de werkloosheid, het niveau waarbij de situatie op de arbeidsmarkt noch tot opwaartse noch tot neerwaartse druk op de inflatie leidt, ligt volgens de centrale bank op ongeveer 4,5%.
En de zogeheten neutrale rente, het renteniveau waarbij de Fed de inflatie aanwakkert noch afremt, schommelt om en nabij de 3%. De Amerikaanse economie overstijgt al enige tijd aanzienlijk de maximum 30 snelheid en volgens de Fed blijft dat dus de komende jaren ook zo.
De werkloosheid in de VS bedraagt momenteel 3,7% en staat daarmee op het laagste niveau sinds oktober 1969. Ter info: Rinus Israël en Sjaak Swart stonden toen in nog in de verdediging en op het middenveld bij Oranje.
"De werkloosheid in de VS bedraagt momenteel 3,7% en staat daarmee op het laagste niveau sinds oktober 1969"
Sciencefiction-scenario
Dit wil zeggen dat de Fed verwacht dat de economische groei nog jaren te hoog blijft, de werkloosheid verder daalt én dat de inflatie bij dat alles niet verder oploopt, terwijl de bank al die tijd de rente te laag zal houden.
De kans dat Julia Roberts alsnog die bewuste senator belt voor een date is volgens mij groter dan dat dit sciencefiction-scenario van de Fed uitkomt.
Als de verbanden die in het verleden golden nog steeds enigszins opgaan, valt echter te verwachten dat wanneer de economische groei erg hoog blijft en de werkloosheid verder zakt, de inflatie in de VS hoger gaat uitkomen dan de huidige ruim 2%.
Vaker verhogen
De al enige tijd zeer lage werkloosheid begint er ook voor te zorgen dat de lonen sneller stijgen. In oktober klommen die 3,1% omhoog op jaarbasis. Uit enquêtes onder bedrijven blijkt al enige tijd dat ze steeds meer moeite hebben om aan nieuw personeel te komen en hun bestaande personeel vast te houden.
De enige manier om op beide terreinen succes te boeken, is door de lonen meer te verhogen en de secundaire arbeidsvoorwaarden te verbeteren. Dat betekent evenwel dat de productiekosten stijgen. Als bedrijven die niet doorberekenen aan de consument, gaat dat ten koste van de winst.
Gelukkig voor de aandeelhouders kunnen ze dat laatste doen: de economische groei is immers hoog. Als het droomscenario van de Fed uitkomt, moet het de rente dus veel vaker dan gepland verhogen komend jaar om een oververhitte economie te voorkomen.
"Als bedrijven de gestegen productiekosten niet doorberekenen aan de consument, gaat dat ten koste van de winst"
Trump is boos
Ofwel: de groei willens en wetens omlaag duwen en de werkloosheid omhoog, en de inflatie binnen de doelstelling van 2 á 2,5% per jaar houden. Het behoeft nauwelijks uitleg dat de rente vaker verhogen in 2019 en 2020 de Fed nogal wat kritiek zal opleveren.
Niet alleen van beurshandelaren, economen en gewone Amerikanen, maar ook van Amerikaanse politici, met name van de Amerikaanse president Trump. Die vindt de plannen van de centrale bank nu al te ver gaan en heeft de Fed stevig bekritiseerd, waarbij hij de bank en de voorzitter onder meer gek noemde.
Gelukkig voor de Fed lijkt het niet zo ver te komen. Er zijn namelijk steeds meer signalen dat de economische groei in 2019 lager zal uitkomen dan waar de bank rekening mee houdt. Dat de economische expansie al 114 maanden duurt, is zo’n signaal.
Superlange groeiperiode
Blijft de Amerikaanse economie tot en met de zomer van 2019 groeien – en die kans is zeer groot – dan hebben we te maken met de langste groeiperiode ooit. Dat wil niet zeggen dat een ineenstorting nabij is, maar historisch bezien is de economische motor wel toe aan een revisie.
Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog lag er steeds acht tot tien jaar tussen twee periodes van een laagconjunctuur dan wel recessie. In 2019 is het tien jaar geleden dat de Amerikaanse economie voor het laatst kromp. De laagconjunctuur trad in het verleden op ongeveer een jaar nadat de lange rentes onder de korte uit kwamen.
Dit wordt wel een inverse yieldcurve genoemd. En daarvan is in de VS bijna sprake. Een andere goede indicator dat de groei zal afnemen, is de werkloosheid: elke keer dat die in het verleden onder de 4% zakte, minderde de economische groei niet lang daarna vaart.
Slechts twee keer verhogen
Zo bezien zou het geen verbazing wekken als de economische groei in de VS met name vanaf eind 2019 merkbaar afkoelt en 2020 het jaar wordt waarin de groei onder het potentiële groeipercentage uitkomt of er zelfs een recessie uitbreekt.
Dit betekent dat de Fed er niet aan zal toekomen om de rente in 2019 drie keer te verhogen en dat de wapens zullen zwijgen op het rentefront in 2020. Sterker nog, in dat jaar zijn renteverlagingen juist waarschijnlijk!
“Als het droomscenario van de Fed uitkomt, moet het de rente veel vaker dan gepland verhogen”
De monetaire agenda 2019
Wat staat er op de monetaire agenda in 2019? Alle belangrijke data op een rij.
- 24 januari: vergadering bestuur ECB.
- 29 en 30 januari: vergadering rentecomité Fed.
- 7 maart: vergadering bestuur ECB, nieuwe ramingen voor groei en inflatie worden bekend gemaakt.
- 19 en 20 maart: vergadering rentecomité Fed, verwachtingen van comitéleden over economische groei, werkloosheid, inflatie en de officiële rente in de komende jaren worden bekend gemaakt; mogelijk renteverhoging, persconferentie na afloop.
- 29 maart: Om 12:00 Europese tijd verlaat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie.
- 10 april: vergadering bestuur ECB.
- 30 april en 1 mei: vergadering rentecomité Fed.
- 23 tot 26 mei: Verkiezingen Europees Parlement.
- 31 mei: de Belg Peter Praet, lid van het dagelijks bestuur van de ECB en de hoofdeconoom van de bank verlaat het bestuur omdat zijn benoemingstermijn afloopt.
- 6 juni: vergadering bestuur ECB, nieuwe ramingen voor groei en inflatie worden bekend gemaakt.
- 18 en 19 juni: vergadering rentecomité Fed, verwachtingen van comitéleden over economische groei, werkloosheid, inflatie en de officiële rente in de komende jaren worden bekend gemaakt; mogelijk renteverhoging, persconferentie na afloop.
- 25 juli: vergadering bestuur ECB 30 en 31 juli: vergadering rentecomité Fed.
- 12 september: vergadering bestuur ECB, nieuwe ramingen voor groei en inflatie worden bekend gemaakt; mogelijke eerste renteverhoging in jaren.
- 17 en 18 september: vergadering rentecomité Fed, verwachtingen van comitéleden over economische groei, werkloosheid, inflatie en de officiële rente in de komende jaren worden bekend gemaakt; mogelijk renteverhoging; persconferentie na afloop.
- 24 oktober: vergadering bestuur ECB.
- 29 en 30 oktober: vergadering rentecomité Fed.
- 31 oktober: De Italiaan Mario Draghi, President van de ECB, verlaat de bank omdat zijn benoemingstermijn afloopt.
- 5 december: vergadering bestuur ECB, nieuwe ramingen voor groei en inflatie worden bekend gemaakt.
- 10 en 11 december: vergadering rentecomité Fed, verwachtingen van comitéleden over economische groei, werkloosheid, inflatie en de officiële rente in de komende jaren worden bekend gemaakt; persconferentie na afloop.
- 31 december: de Fransman Benoit Coeure, lid van het dagelijks bestuur van de ECB, verlaat het bestuur omdat zijn benoemingstermijn afloopt.