Afgelopen donderdag kwam het professionele beleggersgilde in de aula van het hoofdkantoor van ABN Amro bijeen om onder meer te luisteren naar Nick Leeson (foto van In Bloei Fotografie), de man die in zijn eentje in 1995 de oudste en toen grootste zakenbank van het VK, Barings Bank, failliet maakte.
Leeson was door CFA Society VBA Netherlands uitgenodigd voor het symposium: The slippery slope. Recognising and overcoming ethic challenges. Een betere ervaringsdeskundige dan Leeson is moeilijk te vinden. Met de timing van het symposium was ook weinig mis. Precies tien jaar geleden klapte er een andere zakenbank: Lehman Brothers. Dat was niet het gevolg van de acties van een eenzame handelaar, die iets te veel hooi op zijn vork nam, maar wel duwden ook in dit geval falend risk management, kortetermijndenken en een autoritaire op hebzucht gebaseerde bedrijfscultuur de bank het ravijn in.
Betekenis ethisch handelen
Het is te eenvoudig om beide faillissementen toe te schrijven aan immoreel handelen, maar zeker door de val van Lehman heeft de betekenis van ethisch handelen een belangrijkere plek gekregen in financiële opleidingen. De recente gang van zaken bij ING maakt weer eens duidelijk dat kennis van dit onderdeel van het vak geen overdreven luxe is.
Snel winst maken en ethisch handelen staan in de wereld van het geld op gespannen voet met elkaar. Het zijn elkaars tegenpolen. Op den duur is de keuze voor ethisch handelen natuurlijk altijd beter. Kortetermijnwinst weegt niet op tegen de kosten, financieel en vooral reputatieschade, die een schandaal veroorzaakt.
Leeson heeft naar eigen zeggen 23 jaar na dato nog altijd te maken met forse reputatieschade. “Ik zal altijd de man blijven die Barings ten gronde richtte. Elke keer als ik een zaal met mensen betreed, denk ik: “Zal er worden geklapt, of word ik uitgefloten?””
Allemaal smoesjes
Wat leert ons de ondergang van Barings nog meer? Dat controle en competentie belangrijk zijn. “Drie jaar lang, elke dag, klopte mijn positie niet,” vertelt Leeson. “Bij mijn vorige werkgever Morgan Stanley zou dat in 5 minuten zijn ontdekt. Ik kon Barings vertellen wat ik wilde. Ze geloofden alles. Geen smoes werd gecontroleerd. Geen vraag werd gesteld. Terwijl de juiste informatie altijd is te vinden, mits er naar wordt gezocht.”
"De juiste informatie is altijd te vinden, mits er naar wordt gezocht”
Het onvermogen van de control en risk managers om de fraude van Leeson te doorzien, leidde bij de handelaar tot minachting (contempt). Dat maakte het voor hem emotioneel makkelijker om de zaak te beduvelen.
Wat Leeson ook hielp om de verliezen te verbergen, was het feit dat de systemen van Barings in Singapore en Japan, de werkterreinen van Leeson, niet op elkaar waren aangesloten. Dat maakte controle moeilijker. Leeson waarschuwt in dit kader voor de risico’s van banken met overnamehonger. “Van goede consolidatie is zelden sprake.”
Angstcultuur
Communicatie is belangrijk. Bij Barings werd niet met elkaar gesproken. Informatie werd niet gedeeld. Leeson: “Iedereen was als de dood voor het hoofd Settlement, dus bij fouten zei je niets. Niemand wilde ontslagen worden.” Dreigde de situatie voor een medewerker boven het hoofd te groeien, dan werd er niet gezocht naar hulp. Leeson: “Ik zag toen het zoeken van hulp als een teken van zwakte. Dat deed je niet. Zelfs mijn vrouw vertelde ik niets. Ja, het was een eenzame tijd.” Het advies van Leeson: Fouten worden altijd gemaakt. Zorg voor een bedrijfscultuur, waarin fouten wel worden verteld.”
Bij Barings Bank stond het verdienen van zo veel mogelijk geld centraal. “In een tijd van hevige deregulatie leidt dat al snel tot het nemen van overdreven risico’s.” Leeson ging op het laatst te werk als een casinobezoeker die de inzet telkens verdubbelde om de geleden verliezen terug te verdienen. Tot de marginverplichtingen niet meer konden worden betaald. “Ik was op het laatst gedwongen om de hele markt te kopen. Het was ik tegen de rest.”
"Het was ik tegen de rest"
Bij Barings was (ook) de top niet op de hoogte van wat er in Singapore aan de hand is. Zogenoemde blind eye’s kunnen heel slecht uitpakken. “Iedereen in de markt wist wat er in Singapore gebeurde, behalve Barings.” Hamers?
Reflectie
Leeson heeft uiteindelijk 6,5 jaar gezeten in de gevangenis van Singapore. Tijd genoeg om de zaak te overdenken. Reflectie heeft hem wijzer gemaakt. “Het is belangrijk dat handelaren, die nu actief zijn, de ruimte hebben om hun eigen handelen tegen het licht te houden.” De huidige handelaar heeft in ieder geval meer handvatten om zichzelf te analyseren dan Leeson toen. “Trainingen in ethiek werden toen niet gegeven.”
Volgens Leeson is de kans klein dat een handelaar vandaag de dag opnieuw de schade aanricht die hij zelf ooit Barings heeft toegebracht. Daarvoor was de kwaliteit van de bank te slecht. “Poor systems. Poor quality. Poor people.”
Mocht er op korte termijn een nieuw schandaal naar buiten komen, dan zou dat volgens Leeson wel eens te maken kunnen hebben met de handel van structural products in ... Afrika. "Want daar klopt helemaal niets van."