Assetmanagers staan onder steeds grotere druk om hun fees te verlagen door de opkomst van passief beleggen en robo-advies. Volgens onderzoek van het Amerikaanse Investment Company Institute (ICI) is de gemiddelde expense ratio van een actief Amerikaans aandelenfonds gedaald van 1,08% in 1996 naar 0,82% in 2016.
Dalende fee's leiden tot dalende winstmarges, en daarom moeten vermogensbeheerders op zoek naar manieren om hun kosten te verlagen. Dat is voor people’s businesses echter makkelijker gezegd dan gedaan. Blijft over: snijden in compliance, administratie en transactiekosten. Blockchaintechnologie kan daarbij helpen.
Ken uw klant
Om met het eerste te beginnen: op het gebied van compliance kan blockchain weleens een revolutionaire invloed hebben. Nu moeten banken en vermogensbeheerders bijvoorbeeld een heel scala aan administratieve handelingen verrichten om een nieuwe klant aan te kunnen aannemen.
Ruwweg de helft van potentiële nieuwe klanten van een vermogensbeheerder haakt tijdens dit zogenoemde onboarding process af, zegt Chris Mills, voormalig hoofd blockchain bij KMPG in Londen en nu een onafhankelijk consultant.
In het kader van know your client (KYC) moeten banken in Nederland in elk geval een BSN-nummer, naam en adresgegevens en de geboortedatum van een (potentiële) klant hebben. Daarna worden nog allerlei checks gedaan, bijvoorbeeld bij het bureau kredietregistratie om te controleren hoe kredietwaardig een klant is. Dat kost niet alleen veel tijd, want elke instantie heeft weer zijn eigen administratiesysteem, maar bedrijven moeten die data ook nog ergens veilig opslaan, zegt Martijn Eindhoven, onafhankelijk blockchainconsultant.
En individuele klantgegevens, zoals het belegbaar vermogen en beleggingsvoorkeuren, kunnen ook allemaal in de blockchain worden gezet, zodat ze makkelijk oproepbaar zijn. “Het mes snijdt aan twee kanten, want ook de klant wordt er beter van,” zegt Eindhoven. “Met blockchain kunnen zij namelijk weer eigenaar worden van hun data. Ze kunnen bijvoorbeeld zelf informatie weghalen of toevoegen. Daarnaast zijn er ontzettend veel verschillende instanties en bedrijven die allemaal informatie over klanten hebben, maar een klant heeft daar nauwelijks zicht op. In een blockchain kan een klant straks zelf toestemming geven of hij zijn data deelt, en alle gegevens in de blockchain blijven daar ook. Nu staan die nog opgeslagen op allerlei verschillende databases."
DigiD in de blockchain
Een voorbeeld: als een bank de kredietwaardigheid van een potentiële klant checkt, dan gaat dit via zero knowledge proof. De bank krijgt dan alleen te zien of de klant aan de eisen voldoet, maar krijgt niet de beschikking over de onderliggende informatie.
Met de invoering van striktere Europese privacywetgeving, de General Data Protection Regulation (GDPR), per 1 mei van dit jaar wordt het voor bedrijven bovendien lastiger om gegevens van privépersonen op te slaan. Ook dat maakt de overstap naar een blockchain aantrekkelijk, maar hoe snel kunnen klanten blockchain-based compliance verwachten?
Iedere Nederlander heeft al een digitale identiteit (de DigiD), en in principe zou die in een blockchain gezet kunnen worden en daar kunnen zij dan allerlei gegevens (van bankrekeningen tot verzekeringen) aan toevoegen. Maar voor dat goed functioneert, zijn we wel een paar jaar verder, denkt Eindhoven. “Tegen 2025 zult u de eerste landen zien die de overstap maken naar identiteitssysteem dat gebaseerd is op blockchain.”
Eenvoudiger exotisch beleggen
De toepassingen van blockchain voor beleggingsdoeleinden lijken beperkt, maar ze zijn er wel. Zo kan de technologie worden ingezet om bepaalde assetclasses toegankelijker te maken voor beleggers. Daarbij gaat het niet alleen om cryptocurrency, maar ook om assetclasses waar individuele beleggers nu maar lastig toegang tot krijgen.
“Blockchain maakt transacties goedkoper, en het geeft absolute zekerheid over eigendomsrechten. Beleggers kunnen via een systeem gebaseerd op blockchain theoretisch zelfs een minuscuul stukje grond kopen, wat nu onmogelijk is omdat die markten nu moeilijk toegankelijk en illiquide zijn,” zegt Chris Mills.
Bewaarbanken zijn niet meer nodig
Maar de grootste voordelen van blockchain liggen toch meer aan de proceskant. Zo maakt blockchain het in theorie mogelijk intermediairs helemaal weg te snijden. Volgens Mills kunnen alleen al Luxemburgse UCITS-fondsen daardoor jaarlijks meer dan tien miljard euro besparen. De depot- en bewaarbanken, die een beleggingsfonds nu nog standaard aan moet stellen om transacties te controleren en de assets in het fonds te bewaren, zijn volgens Mills door de komst van blockchain niet meer nodig.
"Een transparante blockchain kan bewaarbanken en andere intermediairs overbodig maken. Blockchain geeft u als koper absolute zekerheid over de vraag wie de eigenaar van een asset is en wat die op een bepaald moment waard is,” legt Mills uit.
Informatie in een blockchain kan, nadat deze is vastgelegd, namelijk niet stiekem worden aangepast. Dat gaat via zogenaamde smart contracts: overeenkomsten tussen twee anonieme partijen die in de vorm van codes worden ingevoerd in de blockchain. In zo’n smart contract kan, middels een versleutelde code, een transactie worden geregeld, zoals de aan- of verkoop van beleggingen, een dividenduitkering of het uitlenen van aandelen of obligaties. Middels een smart contract kan zelfs worden vastgelegd wat een computer moet stemmen op een aandeelhoudersvergadering. Op dit moment worden dit soort acties nog door bewaarbanken gefiatteerd en uitgevoerd, maar blockchain kan die rol in principe dus overnemen.
Nog geen standaard
Philippe Denis, hoofd Blockchain bij Europa’s grootste bewaarbank BNP Paribas Securities Services, lijkt te beseffen wat hem boven het hoofd hangt. “Blockchain zal de wereld van custodians drastisch veranderen,” geeft hij toe. “Maar toch denk ik niet dat wij de losers van de blockchaintechnologie zullen zijn. Over tien tot twintig jaar zal onze rol er heel anders uitzien, want dat is eerder ook gebeurd. Nog geen twintig jaar geleden moesten bewaarbanken met de hand een cheque uitschrijven voor iedere keer dat een coupon voor een obligatie of dividend op een aandeel moest worden uitbetaald, die we vervolgens op de post deden.”
Voor blockchain op grote schaal kan worden ingezet, is het ook zaak dat er een standaard blockchaintechnologie komt, zodat de verschillende spelers met elkaar kunnen communiceren. En zover is het nog lang niet, merkt Denis op. “Er zijn op dit moment wereldwijd meer dan 100 verschillende initiatieven op dat gebied. Uiteindelijk moeten we echter toe naar één standaard. Maar dat wordt lastig met zo veel verschillende spelers.” Daarom duurt het volgens hem zeker nog vijf tot tien jaar voor blockchain op grote schaal kan worden toegepast binnen assetmanagement.
Maar fragmentatie hoeft helemaal geen probleem te zijn, vindt consultant Mills. “Alle assetmanagers en banken gebruiken nu toch al verschillende databases. Je kunt een business case voor blockchain maken met minder deelnemers dan je misschien denkt.”
Voorlopers
BlackRock lijkt dat idee te onderschrijven, want de Amerikaanse assetmanager is van plan een blockchainplatform op te richten waarop het kan communiceren met zijn bewaarbanken, zei CEO Larry Fink tijdens de presentatie van de derdekwartaalcijfers van het bedrijf in oktober.
De blockchaintechnologie bestaat al bijna tien jaar, maar toch geldt de Amerikaanse assetmanager als een van de pioniers. Verder hebben de Franse assetmanagers Natixis en BNP Paribas vorig jaar al transacties verricht via een blockchainplatform, maar dat was ook slechts een test. En daar houdt het ook wel zo’n beetje op.
Gemakzuchtige assetmanagers
Waarom zijn assetmanagers dan zo traag met blockchain? Volgens Chris Mills is de belangrijkste reden dat het gewoon nog te goed met ze gaat. “Winstmarges van assetmanagers bedragen gemiddeld nog steeds 35%. Dus waarom zouden ze iets moeten veranderen? Zelfs als hun marges omlaag gaan naar 25% door de concurrentie van passieve fondsen, dan is er nog steeds weinig aan de hand.”
De focus van assetmanagers op de korte termijn speelt ook een rol. “Assetmanagers zijn over het algemeen tactische organisaties die weinig langetermijninvesteringen doen. Ze kijken vaak niet verder dan het volgende kwartaal. En vaak begrijpen ze ook niet wat blockchain nu precies is en wat ze er aan hebben.”
Misschien heeft het er ook mee te maken dat veel beleggingsprofessionals een houding van eerst zien, dan geloven hanteren. Net zoals de meeste professionele beleggers pas in een fonds stappen als het een trackrecord van drie jaar heeft, zullen ze ook eerst willen zien dat blockchain in de praktijk functioneert. En het kan dus nog wel even duren totdat het zover is.
Wat is blockchain?
Blockchain, ook wel distributed ledger technology (DLT) genoemd, is een digitale database waarin alle transacties tussen deelnemers worden geregistreerd. Nieuwe transacties worden groepsgewijs in een blok (ook wel ledger genoemd) gezet, dat in zijn geheel door alle computers in het netwerk wordt geverifieerd. Als alle transactiegegevens kloppen, geven de computers groen licht en wordt het blok toegevoegd aan de blockchain. Op deze manier wordt de blockchain dus steeds langer.
Er zijn twee soorten blockchains: publieke en private. In een publieke blockchain, zoals bitcoin, zijn alle transacties openbaar. Niet echt een aanlokkelijk vooruitzicht voor vermogensbeheerders, voor wie privacy een groot goed is. Bovendien is er door het grote aantal deelnemers en transacties heel veel energie en computerkracht nodig om public blockchains te laten functioneren. Assetmanagers en vermogensbeheerders zullen daarom naar verwachting kiezen voor private blockchains met een select aantal deelnemers.