In het financiële discours doe je er niet toe als je tijdens de vrijdagmiddagborrel geen boom op kan zetten over de disruptieve kracht van fintech, blockchain ledgers en bitcoins. Fintech is de toekomst èn de angstgegner van de incumbents - de gevestigde spelers - van de financiële sector.
Desondanks ligt het hoogtepunt van investeringen in fintech achter ons. In 2015 was er een investeringshausse in ontwikkelaars van financiële software, maar sindsdien dalen wereldwijd het aantal en de totale waarde van de investeringen in fintech, met het eerste kwartaal van 2017 als voorlopig dieptepunt. Uit het fintechonderzoek van accountancyclub KPMG (op basis van dataverzamelaar Pitchbook) blijkt dat het eerste kwartaal van 2017 nog maar een fractie wordt geïnvesteerd in fintech wereldwijd, vergeleken met de piek in het vierde kwartaal van 2015.
Ook het aantal investeringen neemt ieder kwartaal af. Wat betekent dit? Het aantal fundraisings, overnames en beursgangen door fintechpartijen is afgenomen. Eén segment blijft echter moedig weerstand bieden tegen de neergang; de corporate vc’s. De investeringstakken van de banken, vermogensbeheerders en verzekeraars. Het aandeel van grote bedrijven is gegroeid tot circa 20% van het totale aantal deals.
Grote assetmanagers doen ook aan fintech
Nu moeten we voorzichtig zijn, want correlatie is geen causatie, maar er lijkt zich een narratief te ontwikkelen. Zoals in de meeste nieuwe (technologische) markten is het aan de overheid (technologiesubsidies en universiteiten) en venture capital -investeerders om als eerste te investeren in een nieuwe ontwikkeling. De financials kijken de kat uit de boom en als de technologieën een beetje bruikbaar worden, dan worden ze wakker en gaan ze investeren. En dat blijkt.
De grote jongens zijn wakker geworden. De grootste assetmanagers ter wereld, waaronder BlackRock en Legg Mason, hebben eigen fintechbedrijven opgezet of gekocht. Bijna alle grote banken en financiële instellingen doen mee met de ontwikkeling van standaarden voor het gebruik van blockchaintechnologie en de Nederlandse grootbanken hebben ieder hun eigen ontwikkelingsprogramma om samen te werken met fintechs.
ING heeft de Innovation Studio, Rabobank de Moonshot Campagne en ABN Amro is vorig jaar van start gegaan accelerator Econic. Daarnaast heeft ABN Amro in 2015, het piekjaar van fintechinvesteringen, een eigen fintechfonds opgetuigd. De laatste jaren zijn de fintechactiviteiten van de banken in een stroomversnelling geraakt. Hugo Bongers is namens het Digital Impact Fund van ABN Amro verantwoordelijk voor een deel van de fintechinvesteringen van de bank. In 2016 voltooide het fonds haar eerste investering van 1,5 miljoen euro in de Zweedse fintechonderneming Tink.
Liever samenwerken dan overnemen
Bongers pakt investeren stapsgewijs aan. “We maken eerst afspraken over het maken van een proof of concept. Daar gaan we vervolgens samen aan werken. Als het een succes is, dan praten we weer verder over de volgende stap.” Bongers behoedt zich ervoor om te snel stappen te nemen en een bedrijf volledig over te nemen. “We willen een bedrijf niet klem zetten en de mogelijkheden van een exit beperken. We doen ook alleen een equity-investering als dat meer voordelen oplevert dan als we gewoon klant zijn. Bijvoorbeeld als we invloed willen hebben op de ontwikkeling van de technologie of exclusief toegang willen hebben tot de kennis of ervaring van het bedrijf.”
Ook bij ING praten ze liever over samenwerkingen dan overnames. In maart 2017 maakte ING bekend een partnership te hebben gesloten met het Poolse inviPay, een dienst om rekeningen te betalen voor kleine ondernemers. De keuze voor het woord partnership is typerend voor de benadering van de bank. Zo blijkt ook uit de woorden van Ivar Wiersma, hoofd innovatie van de wholesale-tak van ING.
“Samenwerken met fintech kan van twee kanten komen. Soms hebben wij een vraag waarvoor we externe expertise nodig hebben, soms komt een fintechbedrijf in pitching mode aanzetten met een goed idee.” In uitzonderlijke gevallen kiest ING ervoor om fintechbedrijven daadwerkelijk te kopen.
Meebewegen met technologische ontwikkelingen
“Voor een equity-investering kiezen we als we zelf meer grip op het bedrijf willen hebben of de technologie exclusief voor onszelf willen hebben. Of bijvoorbeeld wanneer we samen sneller kunnen schalen.” De bankier noemt samenwerking met fintech als een belangrijke factor voor gevestigde partijen om relevant te blijven in de markt. “Banken worden niet weggevaagd door fintechondernemingen. Ik zie juist dat fintechondernemers heel graag met de banken samen willen werken. Je wordt alleen weggevaagd als je niet meebeweegt de technologische ontwikkelingen.”
Daarmee draagt Wiersma een verklaring aan voor de daling van investeringen in fintech en de toename van de activiteit van corporate vc’s. De fintechmarkt is volwassen en gaat nu samenwerken met de gevestigde partijen. Die smijten echter niet met geld, maar zoeken vooral strategische samenwerking. Dit beeld wordt weerspiegeld door onderzoek van techconsultant CapGemini. In het World Fintech Report van 2017 delen executives uit de financiële sector hun kijk op fintech.
"Je wordt alleen weggevaagd als je niet meebeweegt de technologische ontwikkelingen”
Driekwart van de ondervraagden ziet fintech-ondernemers als partners en niet als concurrenten. Met name op het gebied van gebruiksvriendelijkheid denken ze veel te kunnen leren van fintechs. Hoe ze die kennis binnen denken te halen wisselt: 60% zoekt actief samenwerking met fintechbedrijven en 37% investeert er daadwerkelijk in. Een overname wordt door bijna niemand gezien als een verstandige optie. Dan kan je beter zelf de technologie ontwikkelen, denkt 59%.
Consolidatie zet door
Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Om een beetje fatsoenlijk technologie te kunnen ontwikkelen moet je wel de juiste innovatieve cultuur hebben. Dat gaat verder dan een pingpongtafel in je kantoor zetten. Een bedroevende 2,8% van de financials zegt een bedrijfscultuur te hebben die bijdraagt aan innovatie. Gevestigde financiële instellingen zouden te risicoavers zijn, en dat gaat slecht samen met snelle technologische ontwikkeling.
Dat is ook de reden waarom eerder genoemde accelerator-programma’s populair zijn onder banken – de fintechs blijven buiten de cultuur van de gevestigde instelling – en er terughoudend wordt omgesprongen met overnames.Ondanks het lage vertrouwen in de innovatiekracht van gevestigde partijen durven ze het bij vermogensbeheerder Velthuyse & Mulder wel aan. Tjade Groot is in 2016 van start gegaan om onder de vleugels van de vermogensbeheerder spaarders te converteren naar beleggers met hun online beleggingstool.
Dit is een applicatie waarmee beleggers rendementsdoelen in kunnen stellen en waarbij algoritmes worden gebruikt om een passende beleggingsstrategie te selecteren. Groot is geen vreemde in het digitale geldwezen en werkte eerder voor BinckBank. Hij verwacht dat de consolidatie in de markt verder gaat, maar dat hoeft volgens hem niet gepaard te gaan met grote investeringen. Hij denkt vooral in termen van samenwerking. “De snelheid neemt toe. Fintechs zoeken samenwerking met banken en vermogensbeheerders om toegang te krijgen tot de grote klantenbestanden.”
Betterment zorgt voor disruptie
De vermogensbeheerders willen de technologie van de fintechs en zullen dat zoals Velthuyse & Mulder zelf ontwikkelen of als klant afnemen. Deze symbiose tussen fintech en incumbents ziet Groot als één van de drie bewegingen in de markt. De tweede beweging wordt ingezet door fintechs die worden opgericht om overgenomen te worden. Hij noemt robobelegger Pritle – recent overgenomen door Binck – als voorbeeld van de eerste categorie.
“Misschien was het niet direct het doel van de oprichters van Pritle, maar het is wel typisch het soort bedrijf dat zich leent voor een overname. Ze richten zich niet direct op de eindgebruiker en zijn actief in de markt waar ook professionals zich op richten.” De derde beweging – en misschien wel de meest disruptieve – zijn de fintechs die zich direct richten op de eindgebruiker. Hij noemt early adopters Binck en Knab als voorbeelden van deze groep, maar ziet nog geen sterke partijen op de Nederlandse assetmanagementmarkt.
“In het buitenland zijn er wel zulke partijen actief, zoals het Amerikaanse Betterment.” Deze robo-advisor beheert wereldwijd zeven miljard dollar en is daarmee de grootste robo-adviseur ter wereld. Fintechondernemer Paul B. de Groot is oprichter van MobyTrader.com, een app waarin principes uit de game-industrie worden gecombineerd met mobiel beleggen. Hij ziet – net als bijna-naamgenoot Groot – de consolidatie doorzetten, in welke vorm dan ook, omdat de voordelen heel groot zijn.
"Consolidatie binnen de fintechsector zal doorzetten omdat de voordelen heel groot zijn"
Kosten assetmanagers verder omlaag
“Assetmanagers uit de oude wereld hebben hele hoge kosten. Met nieuwe technieken kunnen ze voor veel lagere kosten klanten helpen, marketing bedrijven en aan de regelgeving voldoen.” De Groot verwacht dat te assetmanagers door betere technologie steeds minder programmeurs nodig zullen hebben om de klanten te kunnen bedienen en daardoor de kosten kunnen verlagen. Nog veel meer verwacht hij van nieuwe markten die niet gehinderd worden door regelgeving en overheid, waardoor de kosten van assetmanagement dramatisch omlaag kunnen gaan. De opkomst van ongereguleerde markten gaat niet zonder slag of stoot, denkt De Groot.
“Overheden en banken in het westen zullen er alles aan doen om dit tegen te gaan omdat ze veel te verliezen hebben, maar in Azië en opkomende landen pakken ze alle innovatie op om het westen 2.0 te worden. Tunesië draait al op de e-dinar, een bitcoin. In Zimbabwe, Turkije, Venezuela en India is de bitcoin ook in opkomst, als gevolg van onzekerheid over de eigen munteenheid.”
De kans dat Nederlandse vermogensbeheerders all in gaan op Tunesische bitcoins is wellicht niet groot, maar een andere trend dwingt vermogensbeheerders wel tot stappen. De millennials worden steeds vermogender en die groep zit niet altijd te wachten op een kopje koffie en een goed gesprek in een marmeren kantoor. Zij kiezen voor passieve beleggingsproducten in een snelle, online omgeving, in plaats van de ooit zo geroemde persoonlijke interactie.
Ontwikkeling fintect dendert door
Uit onderzoek van Legg Mason Global Asset Management blijkt dat 85% van de beleggers tussen de 18 en 39 jaar comfortabel is met robo-advies, tegen 37% van de beleggers tussen 40 en 75 jaar. Nu is dat nog geen probleem, want millennials hebben nog relatief weinig te besteden. Van een totale assetmanagementmarkt van 71 biljoen Amerikaanse dollars zijn millennials (geboren tussen 1980 en 2000) goed voor een schamele 250 miljard, blijkt uit cijfers van Pitchbook.
Dat is nog niet eens 1%, maar dat kan snel veranderen. Onderzoeksbureau BI Intelligence verwacht dat roboadviseurs in 2020 wereldwijd goed zijn voor een beheerd vermogen van 8 biljoen Amerikaanse dollars. Er valt dus genoeg te halen voor de assetmanagers.
Ook al ligt de investeringsmarkt voor fintech op een historisch dieptepunt, de ontwikkeling van fintech dendert door. Steeds meer mensen bij zowel de startups als de incumbents zijn bezig met het ontwikkelen van nieuwe toepassingen om de financiële sector te verbeteren, met of zonder overnames.