Schrijf de dollar niet te vroeg af

Sinds Donald Trump intrek nam in het Witte Huis eind januari, is de Amerikaanse dollar zwakker geworden. Tegenover de euro verloor de dollar bijna 10%.

De langetermijnrentes in de VS zijn opgelopen, raakte de VS ook bij kredietbeoordelaar Moody’s de hoogte rating kwijt (al eerder gebeurde dat bij S&P en Fitch, de andere twee grote kredietbeoordelaars) en is Washington een handelsoorlog met alle andere landen begonnen.

Dat de dollar zwakker werd terwijl de spanningen in de wereld opliepen, is net zo zeldzaam als een hittegolf op Groenland. In het verleden werd de dollar namelijk juist méér waard in zulke tijden omdat beleggers uit de hele wereld naar de greenback vluchten, dé veilige haven bij hevige financiële en/of geopolitieke stormen in de wereld.

Niet gebeurd

Door die vlucht naar veiligheid zakten vervolgens de langetermijnrentes in de VS: de vraag naar Amerikaanse staatsobligaties overtrof het aanbod ervan namelijk. In 2025 is dat dus niet gebeurd.

Sterker, wij zien precies het tegenovergestelde in de afgelopen maanden. Dat is dé reden waarom er vraagtekens worden gezet bij de status die de dollar speelt op het wereldtoneel. Die munt is de facto de wereldmunt.

Het is wel degelijk voor te stellen dat beleggers die vraagtekens plaatsen. Wat de dollar al decennialang de wereldmunt maakt, is een combinatie van zaken zoals een onafhankelijke centrale bank, onafhankelijke rechtspraak, vrij kapitaalverkeer van en naar de VS, prudent begrotingsbeleid, vrijhandel in de wereld, democratisch politiek stelsel in de VS en stevige banden met de bondgenoten op geopolitiek vlak.

Sinds zijn beëdiging op 20 januari heeft president Trump:

• De onafhankelijkheid van de Fed ter discussie gesteld en gedreigd de topman ervan te ontslaan en bestaat de kans dat de volgende Fed-voorzitter iemand zal zijn die vooral goed luistert naar de wensen van Trump.
• Zich sterk gemaakt voor het afzetten van rechters die niet in zijn voordeel oordelen en lijkt hij zich niet altijd aan uitspraken van rechters te houden én heeft zijn regering zelfs een rechter gearresteerd die tegen Trump oordeelde. 
• Voorstellen gedaan door de leden van zijn regering om staatsobligaties die in handen van buitenlandse beleggers zijn, verplicht om te zetten naar 100-jarige staatsobligaties met een lagere rente of een belasting op het houden ervan in te voeren. 
• Tarieven ingevoerd en/of aangekondigd op een zelden eerder geziene schaal en ook richting bondgenoten.
• Begrotingsplannen gemaakt met enorme tekorten per jaar, waardoor de staatsschuld aanmerkelijk hoger wordt de komende jaren. 
• Erop gehint een manier te zoeken voor een derde termijn als president te willen gaan (terwijl de Amerikaanse grondwet twee termijnen als maximum noemt)
• heeft hij zijn voorstanders, die op zijn aansporing de verkiezingsuitslag in 2020 wilden annuleren door het Amerikaanse parlement te bezetten en daarvoor zijn veroordeeld, gratie verleend. 
• Grote twijfels of de VS nog wel het lidmaatschap van de NAVO ziet zitten en of het land zijn NAVO-bondgenoten te hulp zal schieten bij een mogelijke aanval op één of meerdere van hen.
• Zijn VS in de VN-veiligheidsraad gaan stemmen met landen als Rusland, Wit-Rusland en Noord-Korea met de traditionele bondgenoten van de VS aan de andere kant van de stemming.

Onzinnige acties

Dit allemaal is gebeurd in de eerste 3 maanden van de tweede termijn van Trump. Anders gesteld: hij heeft nog 3 jaar en 9 maanden te gaan. Er zullen de komende jaren veel meer nieuwe plannen bijkomen.

Ik begrijp daarom de zorgen goed dollar dat van zijn voetstuk aan het vallen is. Maar het is te vroeg om  te denken dat de dollardominantie over is. Wat wij tot nu toe hebben gezien, zijn allerlei, onzinnige en gevaarlijke, acties van de Amerikaanse president.

Er is echter nog iets wat in deze discussie over de rol en de status van de dollar zeer belangrijk is;  tegenreactie. Sir Isaac Newton heeft ons lang geleden geleerd dat elke actie onvermijdelijk een tegenreactie uitlokt. De derde Wet van Newton, vaak de Wet van Actie en Reactie genoemd, gaat ook op in de wereld van economie en financiën. Die tegenreactie was afgelopen maanden niet te zien, maar dat verandert.

Geen juridische basis

Hoewel het klopt dat het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden onlangs een zeer onverantwoord begrotingsplan aannam, is het óók een feit dat dat met een meerderheid van één stem is gebeurd én dat dat onmogelijk was geweest als niet een een Democratische afgevaardigde de dag ervoor overleed.

De begrotingsplannen worden pas een wet als ook de Senaat ermee instemt. Daar hebben de Republikeinen een minieme meerderheid en inmiddels hebben meerdere Republikeinse senatoren laten doorschemeren niet voor te stemmen.

Ondertussen schieten verschillende Amerikaanse rechtbanken steeds meer oekazes van Trump neer. Zo oordeelde eerder deze week een rechtbank dat de invoerheffingen aangekondigd op 2 april illegaal zijn omdat de juridische basis niet deugt.

Hoogste rechters 

Kort erna schorste een hogere rechter dat oordeel weliswaar op, maar alleen in afwachting van een definitief vonnis. En hoewel Trump op basis van andere wetten de invoerheffingen deels via een andere weg alsnog kan invoeren op een manier die juridisch wel door de beugel kan, is hier van belang dat rechters in de VS steeds vaker zijn plannen afkeuren.

Zo hebben de rechtbanken veel andere daden en voornemens verboden en terug laten draaien, zoals de (financiële) aanval op Harvard universiteit en andere universiteiten in het land. Toegegeven, al die zaken moeten nog voor de hoogste rechters komen, waar conservatieve rechters in meerderheid zijn. Maar dat is niet hetzelfde als dat het Hooggerechtshof dan maar alles zal goedkeuren wat Trump doet of wil! Onlangs oordeelde dat het hof bijvoorbeeld tegen Trump, in de zaak over uitzetting van iemand naar El Salvador.

Het oordeel dat die uitzetting illegaal was en teruggedraaid moet worden, was unaniem genomen! Voordat we conclusies kunnen trekken; een van de structureel sterke punten van de VS en de Amerikaanse democratie, zijn stevig verankerde checks & balances, ofwel tegenwichten aan de wensen van de president.

Andere koers

De tegenreactie moet dus nog komen en dat maakt het veel te vroeg conclusies te trekken dat dagen van de dollardominantie voorbij zijn. Bovendien: economische historie leert ons dat zelfs als later blijkt dat dat het geval is, het proces van wisseling van de wacht een heel lang proces is.

Wat in dit opzicht ook belangrijk zal zijn, is de uitslag van de parlementsverkiezingen in de VS eind 2026, de ultieme vorm van checks & balances. De Amerikanen kiezen dan het gehele Huis van Afgevaardigden en één derde van de Senaat.

Als ze nadelige gevolgen merken van bijvoorbeeld invoerheffingen, in de vorm van oplopende werkloosheid of stijgende inflatie, dan zal dat van grote invloed kunnen zijn op hun stemgedrag. Daarnaast geldt dat Trump en zijn regering in de toekomst plaats gaan maken voor een nieuwe ploeg en die kan juist weer een hele andere koers varen.

Wachten op tegenreacties

Het zal niet Trump zijn die de richting van de dollar zal gaan bepalen of uitmaken welke de rol de munt zal spelen. Het zijn uiteindelijk instituties zoals de Amerikaanse rechters, het Amerikaanse volk en het parlement die dat doen.

Zolang we geen tegenreactie op de acties van Trump hebben gezien, kunnen we geen verregaande conclusies trekken over de rol en de status van de dollar. Voor de goede orde: ik zeg niet dat de dollar zijn status niet kan verliezen.