Verantwoord beleggen is geen politieke kwestie

De laatste tijd is er in Nederland een richtingenstrijd losgebarsten over de rol van pensioenfondsen in de duurzaamheidstransitie. Terwijl de fondsen zelf zich steeds meer bewust zijn van de impact van klimaatrisico’s op hun portfolio en de toekomst van hun pensioengerechtigden, klinken er vanuit politiek en financiële sector tegenstrijdige geluiden waardoor de pensioenfondsen ongewild onderdeel zijn geworden van een richtingenstrijd.

Voor mij is het kraakhelder: de primaire taak van pensioenfondsen is het veiligstellen van een zo goed mogelijk pensioen. Het is dus logisch dat zij vermijdbare risico’s uitsluiten, vooral risico's die de overige activa in de portefeuille schaden.

In oktober 2024 gaf de European Securities and Markets Authority (ESMA) een duidelijke boodschap af: "Het is belangrijk dat fondsbeheerders de potentiële risico's van klimaatverandering in kaart brengen en pro-actief beheren". Dit werd nog eens herhaald en benadrukt door de Nederlandse toezichthouder AFM in haar recente agenda 2025: "Duurzaamheidsrisico’s moeten worden beheerst en op de juiste manier worden geïntegreerd in de bedrijfsvoering."

Het beperken van klimaatrisico's is verantwoord beleggen – dat staat niet ter discussie. Het is zelfs verplicht. Wie iets anders bepleit, gaat in tegen de regelgever en tegen het belang van de klant. De meest logische manier om klimaatrisico’s te beperken, is om er niet meer in te beleggen.

Vermijd activa die de portefeuille schaden

Toekomstige ‘stranded assets’ zoals fossiele brandstoffen vormen niet alleen een transitierisico. De 37 miljard ton aan koolstofemissies die ze jaarlijks produceren vormen ook een fysiek risico voor de portefeuille. Volgens de ESMA verhoogt het opnemen van fossiele investeringen in gediversifieerde portefeuilles de fysieke risico's van voedsel- en waterschaarste, klimaatdoden, infectieziekten, ineenstorting van ecosystemen, overstromingen, droogtes, extreme weersveranderingen, energieschaarste en stijging van de zeespiegel. Nogal een lijst. Dat fatale natuurverschijnselen toenemen is zonneklaar. Denk maar aan de DANA-regenval die deze winter aan 219 mensen rond Valencia het leven kostte.

Klimaat- en biodiversiteitsrisico's raken alle activa in een portefeuille, van landbouw tot energiebedrijven. Vraag het de verzekeraars maar. In 2024 werd een recordbedrag van 140 miljard dollar aan klimaatgerelateerde schade geclaimd.

Uit diverse onderzoeken en academische studies blijkt dat we op de rand van onomkeerbare ecologische en sociale omslagpunten balanceren. De verstrekkende financiële gevolgen hiervan zullen de aandelenmarkten niet onberoerd laten, zoals mijn collega Hans Stegeman terecht benadrukt. Dit zul je als belegger moeten meewegen in je investeringsbeslissing.

Fiduciaire plicht betekent ook bescherming van de huizen van pensioengerechtigden

Het bieden van een zo goed mogelijk pensioen betekent rekening houden met het leven, de belangen en de wensen van het individu – ook bekend als de fiduciaire plicht. De Nederlandse Pensioenfederatie schrijft in haar code voor dat pensioenfondsen rekening moeten houden met "de mogelijke langetermijneffecten van hun beleggingsbeleid op mens, milieu en maatschappij en de effecten van duurzaamheidsrisico's op beleggingsbeslissingen."

Met vele huizen onder zeeniveau is Nederland extra kwetsbaar voor klimaatrisico's. ABN Amro berekende dat 900 Nederlandse wijken groot gevaar lopen op serieuze klimaatschade. Zouden de bewoners van deze wijken hun pensioengeld graag belegd zien in bedrijven die het risico op onbewoonbaarheid van hun huizen vergroten?

Mijn persoonlijke overtuiging is dat partijen die de klimaatrisico's niet beperken op termijn te maken kunnen krijgen met reputatieschade en juridische problemen. Vooral omdat regelgevende instanties duidelijke richtlijnen voor klimaatrisico’s geven, maar ook omdat pensioengerechtigden zelf verandering eisen. 

"Partijen die de klimaatrisico's niet beperken kunnen op termijn te maken krijgen met reputatieschade en juridische problemen"

De meerderheid van de pensioendeelnemers wil verandering

Uit onderzoek blijkt dat 69% van de werknemers zich zorgen maakt over het feit dat hun pensioengeld fossiele bedrijven financiert. Dit verbaast mij niet. Welke 30-jarige wil er nu investeren in iets dat zijn toekomst in gevaar brengt of een paar jaar na zijn pensionering waardeloos wordt? Dat zou roekeloos en onverantwoord zijn.

Ook al suggereren de krantenkoppen iets anders, we naderen een sociaal kantelpunt. Uit recent onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de Amerikaanse burgers zich meer zorgen maakt over klimaatverandering dan ooit tevoren, terwijl twee derde van hen meent dat duurzaamheid de "standaard" zou moeten zijn voor bedrijven. De stemming verandert, of bepaalde mensen dat nu willen zien of niet. Wie pensioenen blijft blootstellen aan fossiele bedrijven staat aan de verkeerde kant van de geschiedenis.

Risicobeheersing betekent uitsluiting

Een excuus dat vaak naar voren wordt gebracht door tegenstanders van duurzaam beleggen door pensioenfondsen, is dat dit de diversificatie in gevaar zou brengen. Ik moet fronsen als ik dit hoor, want in mijn optiek zijn de mogelijkheden voor klimaatbestendige investeringen eindeloos. Bovendien gaat diversificatie de risicobeheersing niet helpen als daardoor onbewust vermijdbare risico's in de portefeuille worden geïntegreerd. 

"De mogelijkheden voor klimaatbestendige investeringen zijn eindeloos"

Fossiele beleggingen zijn wat mij betreft verworden tot wat Warren Buffet "last puff" beleggingen noemt: er is heus nog een laatste beetje winst mee te behalen voordat de hele sector instort, maar tegen welke prijs? Ten koste van het risico van de hele portefeuille. Nú is de tijd om de risico's te verminderen.

Goed beleggingsbeleid is niet politiek

De risico’s van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies zullen beleggingsportefeuilles op hun grondvesten doen schudden. Het ontberen van een duidelijke visie op het mitigeren van deze risico's is ronduit slecht beleggingsbeleid.

Dit is geen kwestie van politieke voorkeur. Dit is teruggaan naar de kern van beleggen en de moderne portefeuilletheorie correct volgen. Dat betekent: onnodige risico's beperken en tegelijkertijd zorgen voor diversificatie over type investeringen, regio's en sectoren. Niet gokken op de korte termijn maar verantwoord beleggen met blik op de toekomst.

Hadewych Kuiper