Nimby en handelsbarrières blokkeren de energietransitie

Als we de klimaatdeskundigen mogen geloven en een natuurcatastrofe willen voorkomen, dan is de energietransitie absolute noodzaak. Hoe sneller we omschakelen van fossiele brandstoffen op groene energie hoe beter. Dat kan ook nog eens tegen een redelijke prijs, zegt Daniel Gros van de Bocconi Universiteit in Milaan.

Toch zal het voor de EU en VS lastig worden om hun doelstellingen te halen, zo schrijft hij in een opiniestuk voor Project Syndicate. Er zijn teveel politieke hindernissen die het transitieproces in de weg staan.

Groene energie steeds goedkoper

Het goede nieuws is dat de prijzen van zonnepanelen en windmolens razendsnel dalen. Groene stroom is nu zo goedkoop dat het Internationaal Energie Agentschap (IEA) tijdens de klimaatconferentie in Dubai vorig jaar zei dat het "zonder meer mogelijk is om de hoeveelheid groene stroom tot 2030 te verdrievoudigen". 

Vooral de enorme schaalvoordelen bij de productie van zonnepanelen en accu’s dragen daartoe bij, maar ook windmolens worden steeds goedkoper.

Volgens Gros zijn zonnepanelen en accu’s de laatste 20 jaar bij elke verdubbeling van de productie ongeveer 19% goedkoper geworden. In 2010 was de prijs voor een watt ongeveer 2,15 dollar. Nu is het hoogstens een paar dubbeltjes. Dat is een trend die ook in het voordeel werkt van elektrische auto’s en andere producten en industriële processen waar veel stroom voor nodig is.

Protectionisme

Waarom gaat het de laatste tijd dan toch zo langzaam met de energietransitie en loopt de verkoop van elektrische auto's van geen kanten? De belangrijkste handicap is volgens Gros een overdreven protectionisme in de EU en VS tegen producten uit China.

Dat de belangrijkste twee handelszones zich bij toekomsttechnologieën willen beschermen tegen oneerlijke concurrentie uit China, begrijpt hij. Maar bij zonnepanelen en accu’s was dat misschien 20 jaar geleden zo. Nu zijn het massaproducten, waar de Chinezen gewoon beter in zijn dan het Westen.

Nimby

Daarnaast zijn er nog een aantal lokale factoren die een succesvolle en betaalbare energietransitie in de weg staan. Ze hebben te maken met het Nimby-fenomeen (not in my backyard).

Om een voorbeeld te geven. In Duitsland zitten de grote industriële stroomverbruikers hoofdzakelijk in het zuiden. De meeste groene stroom komt echter uit het noorden. Om de stroom van Noord naar Zuid te krijgen, is er een netwerk van nieuwe kabels en elektriciteitsmasten nodig. Maar in de bouw daarvan zit al jaren geen schot door protesten van omwonenden.

Daar komt bij dat de investeringen duurder uitvallen omdat veel kabels vanwege de protesten onder de grond worden gelegd, wat ongeveer een factor 5 duurder is. Dat leidt vervolgens weer tot boosheid onder andere burgers die dat uiteindelijk via de belasting betalen moeten.

Tenslotte worden om de haverklap wind- en zonnecentrales afgekoppeld van het net omdat ze teveel stroom produceren. Ook dat wekt weinig begrip en is ineffciënt. Per saldo zet dat een enorme rem op de energietransitie.

EV-sector

De sector die het meeste last heeft van de (geo)politieke hindernissen is de EV-sector. De laatste jaren liep het eigenlijk best lekker met de verkopen, maar daar is een plots einde aangekomen doordat ten eerste veel koopsubsidies zijn afgeschaft en ten tweede Chinese auto's duurder worden door importtarieven.

Vooral in het goedkope segment van de markt, die de Chinezen domineren, zorgt dat voor een vraaguitval. Veel mensen kiezen dan toch liever voor een diesel-, gas- of benzineauto.

Geen wonder dat het marktaandeel van EV’s in de VS is gestagneerd op 8% en 15% in de EU, terwijl EV’s in China in 2023 een marktaandeel bereikten van 35%. Gros zou zich wensen dat er wat genuanceerder gekeken wordt naar importtarieven.

Project Syndicate is een non-profit organisatie waar prominente politici en wetenschappers hun ei kwijtkunnen. De Università Commerciale Luigi Bocconi is een privé-universiteit en wordt door de Financial Times beschouwd als een van de 10 belangrijkste Europese business schools.