Irrationele uitbundigheid, 2024 style

Een van zijn voorgangers, Alan Greenspan (Fed-voorzitter tussen 1987 en begin 2006), stond onder meer bekend om zijn uiterst wollige taalgebruik. Hij verzon termen en genoot er zichtbaar van om met veel woorden niets duidelijks te zeggen. Zo verschenen eens na een toespraak van hem twee koppen van totaal verschillende strekking in twee grote Amerikaanse kranten, zo onduidelijk was Greenspan. Hij zal er ongetwijfeld van gesmuld hebben.

Hoe anders was het eind vorige week, toen Jerome Powell, de huidige Fed-aanvoerder, achter het spreekgestoelte plaatsnam tijdens de jaarlijkse conferentie van de Federal Reserve in Jackson Hole, in de Amerikaanse staat Wyoming.

Cruciale zin

Hij zei dat de risico’s met betrekking tot de twee doelstellingen van de Fed veranderd waren. Dat was de cruciale zin voor zijn toehoorders. De Amerikaanse centrale bank heeft, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Europese Centrale Bank (ECB), twee doelstellingen, namelijk zorgen voor prijsstabiliteit én voor maximale werkgelegenheid.

Sinds 2021 lag de focus op de prijsstabiliteit omdat inflatie torenhoog was. Toen Powell zei dat de risico’s veranderd waren, dat de inflatie ‘aanzienlijk’ was gedaald én dat het risico dat de inflatie zal stijgen is afgenomen, terwijl het risico dat werkgelegenheid zal dalen juist is gestegen, was de boodschap helder: vanaf nu focust de bank zich vooral op de werkgelegenheidsdoelstelling en niet op inflatie.

Gewonemensentaal

Om er zeker van te zijn dat niemand zijn boodschap kon missen, deed Powell iets wat centrale bankiers zeer, zeer sporadisch doen: hij sprak in gewonemensentaal. Dat wil zeggen, zijn woorden waren niet meer meerdere interpretaties vatbaar. Zo zei hij dat de arbeidsmarkt niet meer oververhit was. Sterker nog, volgens Powell ligt die markt er iets minder goed bij dan aan de vooravond van de pandemie, toen de inflatie in de ogen van de Fed te laag was.

En hij voegde eraan toe dat de bank er alles aan zal doen de arbeidsmarkt te steunen. “De tijd is gekomen voor aanpassing van het beleid”, vervolgde Powell. Ofwel: de rente in de VS gaat omlaag, te beginnen op 18 september.

Wat Powell níet heeft gedaan, was enige duidelijkheid scheppen over hoe vér de rente omlaag zal gaan, hoe váák de bank het belangrijkste leentarief in de VS en de wereld zal kortwieken en of het de gebruikelijke stappen van 25 basispunten zullen zijn of dat er ook reuzestappen van 50 basispunten te verwachten zijn.

Wishful thinking

Op de financiële markten leeft de verwachting dat de centrale bank uit Washington de rente dit jaar nog met meer dan een vol procentpunt zal verlagen. Aangezien er dit jaar nog drie rentevergaderingen op de agenda staan, impliceert dat minstens één renteverlaging met 50 basispunten. Dat zou wel eens wishful thinking kunnen zijn.

Zo’n rentestap zet de Fed niet vaak en eigenlijk alleen als de situatie onverwacht en snel verergert. Natuurlijk, er kan altijd zoiets gebeuren, maar thans is er weinig dat erop wijst dat 50 basispunten in één keer nodig zal zijn.

In theorie kan de Fed overigens de rente ook tussen de vergaderingen door verlagen. Dat is in het verleden wel eens gebeurd, maar alleen bij zeer hoge nood.

Ik zie de bank dat dit jaar niet doen; er is geen sprake van hoge nood en zo’n tussentijdse renteverlaging zou alleen maar voor meer nervositeit op de markten en in de economie kunnen leiden. Immers, iedereen zou zich meteen afvragen wat de Fed voor naars weet wat een tussentijdse renteverlaging rechtvaardigt.

Banencijfers cruciaal

Hoe snel de bank de rente zal verlagen dit en volgend jaar en in welke mate, zal afhangen van de cijfers over arbeidsmarkt, economische groei en inflatie de komende tijd. Voordat het rentecomité op 17 en 18 september beraadslaagt over de rente, zal het Amerikaanse bureau voor de statistiek onder meer cijfers publiceren over inflatie in juli en augustus en het aantal nieuwe banen in augustus.

Wat we sinds Jackson Hole conferentie van dit jaar weten, is dat vanaf nu vooral de maandelijkse banencijfers bepalend zullen zijn voor hetgeen de Fed zal doen met de rente. Inflatiecijfers zullen alleen bepalend zijn als die uitzonderlijk mee of tegen vallen.

Hoeveel ruimte heeft de Fed nog?

Kijkend naar 2025 vraag ik me af of er veel ruimte voor de Fed zal zijn de rente verder te verlagen. Enerzijds kun je stellen dat die ruimte er zal zijn omdat de neutrale rente, de rente die de economie aanjaagt noch afremt, in de VS wordt geschat op zo’n 2,5%. Als de bank haar rente dit jaar met 75 basispunten verlaagt, dan zal die 2025 beginnen in de bandbreedte 4,50 – 4,75%, wat inderdaad ruimte aan de Fed impliceert om de rente tijdens elke van de acht rentevergaderingen in 2025 te verlagen.

Daar staat tegenover dat men er nog steeds rekening mee moet houden dat de inflatie niet (snel genoeg) naar het gewenste percentage van 2% zal terugvallen. Het zou, ook historisch gezien, niet voor het eerst zijn dat inflatiedaling voor een vals gevoel van overwinning op geldontwaarding zorgt.

Amerikaanse verkiezingen

Daarnaast kunnen de Amerikaanse verkiezingen begin november en het aantreden van de nieuwe president in januari 2025 een rol spelen in het geheel. Donald Trump lijkt de positie van de Fed te willen ondermijnen; Kamala Harris is te porren voor prijscontroles. Daarvan weten we dat die de inflatie niet verhelpen maar op termijn zelfs het probleem groter maken.

Beide presidentskandidaten, zowel Trump als Harris, zijn niet van plan begrotingstekort van de overheid te beteugelen, sterker: ze lijken het beiden verder op te voeren. Dat zijn allemaal redenen voor de Fed om de rente niet snel te verlagen.

Irrationele uitbundigheid

Alan Greenspan is bij velen bekend als centrale bankier die de term ‘irrational exuberance’ heeft gemunt, ‘irrationele uitbundigheid’ in goed Nederlands. In zijn toespraak begin december 1996 vroeg hij zich af of er op de financiële markten geen sprake was van ‘irrationele uitbundigheid’, zijn taal voor de vraag of aandelen niet overgewaardeerd waren.

Bijna 18 jaar later lijkt de conclusie dat er onder beleggers irrationele uitbundigheid bestaat over de mate van de renteverlagingen van de Fed, helemaal niet zo gek.