Inflatie is eigenlijk heel onnatuurlijk

Enorme opluchting op de financiële markten wereldwijd deze week toen bleek dat de Amerikaanse inflatie niet sneller is gaan stijgen, iets wat betekende dat ook de laatste obstakel voor de Fed om de rente te verlagen in september uit de weg is geruimd.

De Amerikaanse inflatie bedroeg in juli 2,9%. Dat was niet hoger – maar ook niet lager – dan in juni maar wel lager dan wat beleggers hadden verwacht. En dan is het al snel goed nieuws. De kerninflatie bleef ook onveranderd, op 3,2% op jaarbasis.

Enerzijds begrijp ik de opluchting; nu is de weg vrij voor de Fed om de rente te verlagen en dat vinden de markten doorgaans lekker. Anderzijds verbaasde ik me ook tot op zekere hoogte omdat hier en daar het beeld te zien was alsof inflatie nu definitief geen probleem meer zal zijn.

Alleen in nood

Dat de Fed de rente op 18 september zelfs met 50 basispunten zou kunnen verlagen, vrij uitzonderlijk fenomeen, houden velen voor mogelijk. Ik verwacht dat niet. Zoals gezegd zijn zulke grote rentestappen vrij uitzonderlijk en de Fed kortwiekte de rente met 50 basispunten in het verleden eigenlijk alleen bij hoge nood.

Er moet dus echt iets majeur aan de hand zijn in de economie of de financiële sector. Gezien de de stand van zaken in de Amerikaanse economie, op de Amerikaanse arbeidsmarkt en de financiële sector, dan zie ik niets wat zo’n stap zou rechtvaardigen.

Dat de rentevergadering op 18 september de laatste is voordat de Amerikanen hun nieuwe president gaan kiezen, zal ook niet bepaald de kans op een uitzonderlijk grote renteverlaging vergroten.

3% per jaar?

Sterker nog, gezien de inflatie dan kunnen we vaststellen dat de geldontwaarding nog steeds fors hoger dan het streefpercentage van de Fed (ik weet het, de bank kijkt naar een andere maatstaf maar toch).

Of moet ik de opluchting, ook bij de Fed, zien als een soort impliciete boodschap dat de nieuwe doelstelling 3% per jaar is!? In de tweede plaats is het alles behalve zeker dat de inflatie vanaf nu keurig en in de nabije toekomst naar 2% zal zakken.

Als we iets over inflatie geleerd hebben in de afgelopen kwartalen, dan is het wel dat die onvoorspelbaar is. Laten we het Amerikaanse inflatiecijfer van deze week echter aangrijpen om naar het wat grotere beeld te gaan kijken, bijvoorbeeld door onszelf de vraag te stellen waarom centrale banken überhaupt naar inflatie streven.

Deflatie is natuurlijker

Als je namelijk daarover nadenkt, dan is inflatie eigenlijk onnatuurlijk voor een economie die zich ontwikkelt en is de tegenhanger van de inflatie, deflatie, een veel natuurlijker fenomeen! De natuurlijke neiging van een economie is om lagere prijzen te genereren.

Dat heeft alles te maken met een soort perpetuum mobile die we in de economie zien, namelijk voortdurende innovatie. Innovatie stopt nooit, het enige wat ermee gebeurt is dat die soms wat sneller en dan weer wat langzamer verloopt.

Innovatie, dus het uitvinden van nieuwe technologieën en toepassingen daarvan, is zo oud als de mensheid. Wat ook net zo oud is, zijn de effecten ervan, namelijk dat we dankzij innovaties de productiviteit opvoeren, iets wat op zijn beurt betekent dat we meer en/of betere spullen kunnen maken per uur dan voorheen.

Niet desastreus

Economen zeggen dan dat de kosten per eenheid product lager worden. Dat betekent dat de prijs per stuk omlaag kan terwijl de lonen (zeker in reële termen) hoger worden én bedrijven meer winst kunnen maken. Dat is niet alleen de theorie, het was ook vrijwel altijd de praktijk.

Zo hebben we na de Eerste en Tweede Industriële Revolutie jaren, zelfs ruim twee decennia, aan dálende prijzen gehad. In dezelfde periode steeg de welvaart voor allen enorm, concludeerde zelfs het Internationaal Monetair Fonds in een beschouwing, hoewel het IMF vaak waarschuwt voor desastreuze gevolgen als deflatie zou optreden.

En wat dichter bij huis: in de Nederlandse Gouden Eeuw was er per saldo geen sprake van inflatie en daalde het prijsniveau de helft van de tijd. Als deflatie echt desastreus zou zijn, zou een Gouden Eeuw in die omgeving onmogelijk zijn geweest.

Smeerolie van de economie

Maar wáárom moeten de prijzen elk jaar stijgen en is deflatie een soort horrorscenario voor beleidsmakers? Dat alles onder het mom dat aanhoudende inflatie nodig is als een soort smeerolie voor de economie.

Zonder inflatie geen gezonde economie als het ware. Dat heeft alles te maken met het besluit dat gisteren, 15 augustus, 53 jaar geleden is genomen in Washington, namelijk om de dollar los te koppelen van goud. Sinds die dag is het mogelijk geworden onbeperkt geld bij te drukken, iets wat ook is gebeurd.

Dat hield in dat het westen een soort nieuw economisch model is gaan aanhangen, waarin we voor de groei steeds meer gingen leunen op almaar meer schulden. Een economisch stelsel gebouwd op almaar meer schulden, kan zich geen natuurlijk fenomeen als deflatie permitteren omdat schulden door deflatie zwaarder wegen.

Inflatie snoept schuld op

Waar deflatie de ergste vijand is van een op schulden gebouwd economisch stelsel, is ínflatie de beste vriend omdat door inflatie schulden juist mínder zwaar wegen; inflatie snoept als het ware een deel van de schuld weg.

Aanhoudende inflatie stelt de overheden in staat met groeiende schuldenberg weg te komen, beleidsmakers hoeven immers geen impopulaire maatregelen, zoals minder uitgeven, te nemen om schulden terug te betalen.

Aanhoudende inflatie doet dat voor ze, op een zeker op korte termijn, nauwelijks zichtbare wijze. Aanhoudende inflatie zorgt daarmee ervoor dat gezond, prudent financieel beleid voeren, niet hoeft. De nare gevolgen ervan komen pas in een later stadium, zoals toenemende ongelijkheid, lagere economische groei en dat de reële lonen zeker niet voor iedereen stijgen.

Lonen hoger

Zoals in de periode na 1971, het jaar waarin de Derde Industriële Revolutie begon, met bijvoorbeeld het allereerste mailtje dat werd verstuurd. Amerikaanse onderzoekers hebben bijvoorbeeld de ontwikkeling van de reële lonen gereconstrueerd tot terug in de 19de eeuw.

Wat blijkt? Elk decennium stegen die…tot de jaren 70. Tussen 1948 en 1973 stegen de reële lonen met zo’n 3% per jaar. Sinds 1973 is er sprake van een stijging van om en nabij 0,4%  per jaar.

Hoewel de arbeidsproductiviteit met tientallen procenten is geklommen sinds 1971! In Nederland zijn de CAO-lonen tussen 1971 en 2021 met 380% gestegen.

Een behoorlijke toename, zeker, maar de inflatie bedroeg in dezelfde periode 340%. Een belangrijk verschil tussen de eerste twee industriële revoluties en de derde, is dat de wereld bij de eerste twee niet te maken had met centrale banken en fiat geldstelsel.