“Themafondsen hebben een lange geschiedenis. Ze zijn van begin af aan ontworpen om beleggers te verlokken met spannende vergezichten en het vooruitzicht van hoge rendementen. Maar vele hebben de hooggespannen verwachtingen niet waargemaakt.”
Zo begint Ben Johnson van Morningstar zijn column Beware Thematic Funds' Siren Song. Het moge duidelijk zijn dat hij niet zo positief over dit segment van de markt denkt.
Stukje geschiedenis
De geschiedenis van de themafondsen gaat terug tot het einde van de Tweede Wereldoorlog. In 1948 startte de Television Shares Management Corporation uit Chicago het Television Fund, een themafonds dat wilde profiteren van de toen nog jonge televisie-industrie.
In 1950 werd het fonds omgedoopt tot het Television-Electronics Fund, dat een bredere scope kreeg. Nog iets later - in 1970 - ontstaat Kemper Technology, dat zich nog verder verwijdert van het oorspronkelijke TV-thema.
Dat is precies wat Johnson bekritiseert aan de uitgevers van themafondsen. Ze veranderen voortdurend hun strategie, waardoor er van het oorspronkelijke thema vaak weinig overblijft. Hetzelfde geldt overigens ook voor groeifondsen. “Thema- en groeifondsen zijn nauw verwant.”
Eerste bloeifase
De jaren '50 zijn de eerste bloeifase met themafondsen voor veelbelovende technologieën zoals kernenergie, elektronica en kunststoffen en raketten en automatisering.
In de jaren '60 neemt het SF-gehalte nog iets toe. Zo komt er een Oceanografisch fonds op de markt dat zich richt op het creëren van (boeren)gemeenschappen onder water.
Maar de echte hoogtijdagen komen pas in de jaren '90 met de opkomst van het internet. Het aantal internetfondsen is al snel nauwelijks nog te tellen tot in 2000 de bubbel barst. Johnson: “Slechts 5 van de 50 internet-themafondsen van toen bestaat vandaag de dag nog.”
Moderne tijd
De laatste jaren beleeft de markt voor themafondsen een nieuwe bloeifase met groeithema’s als robotica, kunstmatige intelligentie, crypto's en de generatie Z.
Volgens Morningstar-data waren er eind 2021 1.952 themafondsen actief. Tussen 2020 en 2022 verdrievoudigde het beheerd vermogen tot 806 miljard dollar. De activa van deze fondsen vertegenwoordigden begin dit jaar wereldwijd 2,7% van alle aandelenfondsen, tegenover slechts 0,8% tien jaar eerder.
"Eind 2021 waren er 1.952 themafondsen actief"
2021 was een recordjaar met 589 nieuwe themafondsen. Het oude record kwam in 2020 tot stand met 271 fondsen.
De themafondsenkeuze is inmiddels flink afgenomen
Boom and bust
Maar sinds april 2021 zit de klad er in. In 2021 kwam de inflow uit op 241 miljard dollar. De eerste vier maanden van dit jaar was dat nog maar 59 miljard.
Volgens Johnson ging de afvlakkende instroom gepaard met slechte resultaten. In 2021 sloten nog 115 van de 164 fondsen het jaar af met een positief rendement. De eerste vier maanden van dit jaar waren dat er nog maar 74 van 309.
Beleggers minder enthousiast over themafondsen
Gokken
Volgens Johnson heeft themabeleggen veel weg van wedden op paarden. Beleggers nemen ten eerste de gok dat zij weten wat de beste thema's voor de komende maanden en jaren is. Ten tweede gaan ze ervan uit dat zij de enige zijn die dat potentieel zien.
Zoals het bij gokken vaak gaat, hebben sommige beleggers nog gelijk ook, maar het gros loopt volgens Johnson tegen grote verliezen op. "Het vervelende is dat het uitzoeken en selecteren van winnende thema’s, op het juiste moment, heel moeilijk is. Om kans van slagen te hebben, moeten thema’s lange tijd van kracht zijn en winstgevende bedrijven voortbrengen. Maar dat is vaak niet het geval."
Is Tesla veganistisch?
Daarnaast kan het zijn dat een thema op zich wel werkt, maar dat de themafondsen aandelen bezitten die niks met het thema van doen hebben.
Zo is er een Amerikaanse veganistische fonds (U.S. Vegan Climate) dat in mei van dit jaar als topholdings Tesla, Nvidia en United Health had. Een ander veganistisch fonds (VegTech Plant-based Innovation & Climate) zette in op het geur- en smaakstoffenbedrijf Ingredion, Givaudan en Sensient Technologies. Wat heeft dat te maken met veganisme?
Een veel voorkomend probleem is tenslotte dat aanbieders van themafondsen achter de muziek aanlopen. Ze komen met trends op de proppen die al langer bestaan, waardoor er wordt ingestapt op vaak hoge niveaus.
"Veel aanbieders van themafondsen lopen achter de muziek aan"
Conclusie
Johnson maant daarom tot voorzichtigheid bij het beleggen in thema’s. Hou het bij kleine plukjes. Beleg alleen in thema's die echt lange termijn zijn. Hou in de gaten of de portefeuille van het fonds wel echt aansluit bij het thema. Laat je niet verleiden door verhalen die te mooi zijn om waar te zijn, want "de verhalen van themafondsen kunnen werken als het gezang van de sirenen uit de Griekse mythologie.”