Staatsschuld: Groot, groter, grootst Oproepen dat de overheid door de lage rente enorme projecten moet financieren om zo voor toekomstige welvaartsgroei en verdiencapaciteit te zorgen, worden door Marcel Tak uiterst kritisch bezien. "Achteraf kan goedkoop (van de schuld) wel eens duurkoop (van de projecten) zijn." 27 april 2021 11:15 • Door Marcel Tak Het was weer feest voor minister van financiën Wopke Hoekstra. Politiek verkeert hij weliswaar in woelig vaarwater, op zijn departement harken zijn ambtenaren miljarden euro’s binnen zonder dat daar substantiële rentekosten aan verbonden zijn. Twee weken geleden kon er een kleine zes miljard euro aan de totale staatsschuld toegevoegd worden. De emissie van dit bedrag via een '15-jarige' staatslening liep op rolletjes: er werd voor 18 miljard ingeschreven, terwijl de coupon toch echt niet meer dan 0% bedroeg. Toegegeven, de emissiekoers kwam uit op 96,90% en bij een aflossing op 100% in 2038 betekent dat een effectief rendement van +0,188% op jaarbasis. Pas in 2038 wordt deze rente in één keer betaald via het verschil in emissiekoers en afloskoers. De oplettende lezer ziet overigens dat tussen huidige uitgifte en de aflossing in 2038 bijna 17 jaar ligt. Geen probleem voor de ambtenaren van financiën die in de prospectus gewoon over een 15-jarige lening spreken. Vergeet de staatsschuld Het blijft onvoorstelbaar dat overheden nagenoeg ‘gratis’ geld uit de markt kunnen halen. De verleiding is groot een pleidooi te houden om, bij afwezigheid van een kostprijs, zoveel mogelijk staatsleningen uit te geven en de opbrengst in allerlei projecten te investeren. Ed Groot, onder andere oud-Kamerlid voor de PvdA, bevindt zich in dat kamp. In een artikel in het FD, met als provocerende titel ‘Wees ambitieus en vergeet de staatsschuld en de begrotingsregels’ beveelt de auteur aan de overheid flink veel geld te laten investeren. Immers het geld is goedkoop en sparen is nu alleen nog voor de dommen en in ieder geval niet creatief. Groot start zijn artikel door aan te geven dat de werkgevers en vakbonden gezamenlijk oproepen niet te bezuinigen. Maar anderzijds schrijven het CPB, ambtenaren van financiën en DNB begrotingsdiscipline voor, en willen dat de EMU 60% staatsschuld norm wordt gehandhaafd. Groot kiest in deze voor het standpunt van de sociale partners en heel handig typeert hij het CBP c.s. als de ‘ambtelijke elite’ die in oude paradigma’s blijft hangen. Als je een dergelijk beeld schetst, kun je bijna geen sympathie meer hebben voor de pleitbezorgers voor begrotingsdiscipline en staatsschuldnormen. Wie wil zich nu aan de kant scharen van de ‘ambtelijke elite’? Voorbeeld Amerika? Toch is daar wel aanleiding voor. In ieder geval is de gedachte om vanwege de lage rente de staatsschuld maar ongebreideld te laten oplopen rijp voor kritische kanttekeningen. Onbedoeld geeft Groot in het artikel aan wat het probleem is van het laten oplopen van overheidsuitgaven vanwege het gebrek aan rentekosten. De auteur schrijft letterlijk: "Valt er dan niks beters te verzinnen dan de samenleving voor te houden dat er geen ruimte is voor extra investeringen, koopkracht en nieuw beleid" Dat is precies het probleem als geld gratis wordt aangeboden. De overheid gaat verzinnen aan welke projecten het geld allemaal uitgegeven kan worden. Groot wijst in eerste instantie op de VS. We kunnen wat van de Amerikanen leren, want in dat land geeft de politiek aan dat de lage reële rente kansen biedt te investeren in toekomstige welvaartsgroei en toekomstige verdiencapaciteit. Dat er nu snel uitgebreide investeringsplannen door de Amerikaanse president Joe Biden op tafel worden gelegd, komt omdat in de VS denktanks actief zijn, aldus Groot. In Nederland hebben we geen grote denktanks en moeten grote ideeën van ambtenaren en/of de politiek komen. Nou, vindt Groot, dat kunnen we vergeten omdat zowel politiek als ambtenaren uitsluitend binnen bestaande kaders werken. Groot heeft op zichzelf gelijk. Ik denk ook niet dat we grote vernieuwingen van deze ‘ambtelijke en politieke elites’ hoeven te verwachten. Maar om nu de VS als voorbeeld aan te halen… Het land heeft enorme achterstanden op het gebied van infrastructuur, denktanks of geen denktanks. Ik denk dat als het gaat om publieke (infrastructurele) voorzieningen Nederland internationaal geen slecht figuur slaat. Dankzij het bedrijfsleven Maar als we het over toekomstige verdiencapaciteit en welvaartsgroei hebben, moeten we het niet hebben van ambtenaren, politici en ook niet van denktanks. Ik denk dat landen met overheden die menen grootschalig te moeten investeren omdat er geld aan overvloed beschikbaar is, slechter af zijn dan landen waar de overheid zich meer bescheiden opstelt. Welvaart komt in de eerste plaats van het bedrijfsleven. Welvaart is feitelijk de maatschappelijke opbrengst van de enorme technologische ontwikkeling van de afgelopen decennia. De overheidsinvesteringen moeten faciliterend zijn om de technologische ontwikkelingen, en daarmee verdergaande welvaartsgroei, volop tot zijn recht te laten komen. De overheid dient daarbij volgend te zijn, en niet zelf met grote geldverslindende plannen trachten de welvaartsgroei een impuls te geven. "De overheidsinvesteringen moeten faciliterend zijn om de technologische ontwikkelingen, en daarmee verdergaande welvaartsgroei, volop tot zijn recht te laten komen" Goedkoop wordt duurkoop Groot noemt een aantal zaken die nu, mede door de lage rente, aangepakt moeten worden. Het gaat daarbij om de bouw vanwege het grote woningtekort, het onderwijs waar veel geld in moet en het elektriciteitsnet dat 100 miljard aan investeringen nodig heeft voor de energietransitie. Het is een verkeerde invalshoek deze investeringen te entameren (alleen) op grond van het feit dat schulden maken nu zo goedkoop is. Achteraf kan goedkoop (van de schuld) wel eens duurkoop (van de projecten zelf) zijn. De vraag of al deze projecten gerealiseerd kunnen worden hangt namelijk niet af van de beschikbaarheid van goedkoop geld nu, maar of arbeid, techniek, grondstoffen en de ruimte ten aanzien van het milieu, in de komende jaren voorhanden zijn. Door nu massaal goedkoop geld te steken in vele grote projecten zullen de prijzen in het algemeen, maar zeker die bij het uitvoeren van al deze projecten, sterk stijgen. Het is altijd al een garantie dat bij overheidsprojecten de kosten veel hoger uitvallen dan gedacht. Maar zeker als er sprake is van extra investeringen door goedkoop geld, zullen de prijzen van al die projecten fors oplopen. Daar zit je dan met je goedkope financiering! Extra financiering is dan noodzakelijk en dan natuurlijk tegen een hogere rente door de gestegen prijzen. Blijf afwegen Laten we ons niet gek maken door de lage rente. Overheidsinvesteringen zijn prima daar waar ze noodzakelijk zijn. Maar blijf een afweging maken op basis van prioriteiten, want de beschikbaarheid van het geld nu betekent nog niet dat de productiecapaciteit het komende decennium voldoende aanwezig is. De rente op staatsleningen mag dan misschien nihil zijn, de kosten komen bij onverantwoord hoge investeringen tot uiting in enorme budgetoverschrijdingen die dan onfinancierbaar blijken te zijn. Marcel Tak is zelfstandig beleggingsadviseur en oprichter/beheerder van het Bufferfund. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Deel via:
Opinie 18 apr Yes! Wereldwijde groei versnelt In 2023 presteerde de Amerikaanse economie beter dan de meeste andere regio's in de wereld. Ook in 2024 gaat het de VS voor de wind, waarbij Grace Peters van J.P. Morgan Private Bank verwacht dat de economische groei in de rest van de wereld nu ook in een hogere versnelling gaat.
Assetallocatie 18 apr Van Lanschot Kempen koopt niet langer Japanse aandelen Van Lanschot Kempen is afgestapt van zijn overwogen-positie in Japanse aandelen. De bedrijfswinsten ontwikkelen zich nog steeds goed, maar de waarderingen beginnen flink op te lopen.
Assetallocatie 17 apr Cashberg langs de lijn gaat nergens naartoe Gerben Lagerwaard van State Street Global Advisors gelooft er niets van dat de gigantische hoeveelheid geld die nu in geldmarktfondsen is geparkeerd binnen afzienbare tijd naar de aandelenmarkt wordt gealloceerd.
Assetallocatie 16 apr "Impact aanval van Iran op financiële markten is beperkt" "De directe actie van Iran tegen Israël dit weekend heeft geleid tot de vrees voor verdere escalatie, maar bij afwezigheid van een volledige crisis in de regio - wat niet ons basisscenario is - denken we dat de impact op de financiële markten beperkt zal blijven." Dat schrijft Greg Hirt van Allianz Global Investors.
Assetallocatie 16 apr Amundi positiever over komende 10 jaar, negatiever over 25 jaar Amundi AM is sceptischer geworden over snelle maatregelen tegen het opwarmen van de aarde. De eerste 10 jaar is dat nog gunstig voor beleggers. Daarna wordt de rekening betaald.
Assetallocatie 11 apr Schroders kijkt met 3D-bril naar de toekomst De drie D's, decarbonisatie (weg van fossiele energie), demografie (vergrijzing) en deglobalisering spelen volgens Schroders de komende dertig jaar een sleutelrol in de beleggingsresultaten.