In de afgelopen weken is de rente op staatsobligaties wereldwijd fors gestegen, met name voor schuldpapier met lange looptijd. In de VS steeg de 10 jaars rente dit jaar met 0.5% naar 1.5%, terwijl in het VK de 30 jaars rente bijna verdubbelde van 0.75% naar 1.4%. Ook de rente op Nederlandse staatsobligaties is gestegen, al kan Hoekstra deze nog steeds op een negatief rendement van rond minus 0.2% uitgeven, maar dat is toch 0.3% minder min dan in december 2020.
Al deze renteniveau’s zijn vanuit historisch perspectief nog zeer laag, maar de beweging is opvallend en ook relevant voor andere beleggingen, zoals aandelen. Tot nog toe blijven centrale banken benadrukken dat ze hun ruime monetaire beleid nog lange tijd zullen handhaven, maar de obligatiemarkt ziet blijkbaar weinig heil meer in deze belofte.
Optimisme over herstel
De rentestijging wordt voor een deel gedreven door hernieuwd optimisme over het komende economische herstel. De vaccinaties worden (langzaam) uitgerold en lijken succesvol bescherming te bieden tegen de verschillende coronavirus varianten, zodat stapsgewijs de lockdown-maatregelen kunnen worden opgeheven.
Overheden blijven intussen geld stoppen in het steunen van de economie, waarbij vooral de enorme omvang van het nieuwe Amerikaanse fiscale pakket opvalt: bijna 1.900 miljard dollar wordt op korte termijn overgemaakt naar burgers, bedrijven en staten. De totale fiscale steun in de VS sinds de start van de corona crisis komt daarmee uit op meer dan 20% van het GDP.
De vraag wordt al gesteld door analisten of dit niet tot een economische oververhitting zal leiden. Deze angst lijkt mij wat overdreven, aangezien de werkloosheid nog een flink stuk hoger ligt dan bij de start van de crisis, en het nog lange tijd zal duren, totdat de belangrijke diensten sectorweer op toeren is gekomen.
Wat doen de centrale banken?
De rentemarkt maakt zich daarnaast zorgen over een toename van inflatie, deels gedreven door de forse stijging van grondstofprijzen, maar ook doordat centrale banken hebben aangegeven dat ze de rente lang laag zullen houden, zelfs als de inflatie begint op te lopen. Beleggers zijn daardoor bereid om meer te betalen voor inflatie-gerelateerde obligaties. Deze laten inmiddels goed zien dat de inflatieverwachtingen in de rentemarkt zijn gestegen.
Maar de belangrijkste factor voor de stijging van de rente is toch dat beleggers verwachten dat de huidige obligatie-aankopen door centrale banken (quantitative easing) in de loop van het jaar zullen worden afgebouwd.
De afgelopen jaren hebben obligatiemarkten enorm geprofiteerd van deze aankoopprogramma’s. Het verdwijnen van deze grote koper in de markt kan de rente flink omhoog duwen. Ook al geven centrale banken aan dat ze voorlopig nog flink blijven kopen, rentebeleggers nemen alvast winst.
Aandelenrotatie
De rentebeweging laat ondertusen ook de aandelenmarkten niet ongemoeid. De laatste weken zien we een daling van aandelenkoersen, telkens als de rente oploopt. Een hogere rente maakt aandelen relatief minder aantrekkelijk en het afbouwen van de obligatieaankopen door centrale banken helpt ook niet.
Vooral groeiaandelen gaan in de verkoop, omdat deze het meest gevoelig zijn voor een stijging van de rente. Beleggers verschuiven hun portefeuille in de richting van aandelen die sterk hebben geleden onder de lockdowns, en het meest profiteren van het economische herstel.
Extra volatiliteit dreigt
We zullen moeten wennen aan het feit dat centrale banken een minder ruim monetair beleid zullen gaan hanteren. Zolang dit een geleidelijk proces is en de economie daadwerkelijk goed herstelt, kunnen aandelenbeurzen in de loop van het jaar hun stijging hervatten. Maar als de obligatiemarkt ontspoort en de rente snel oploopt, dan kunnen ook aandelenbeurzen een flinke dip laten zien.
Vorig jaar zouden centrale banken daarop reageren door de rente verder te verlagen en meer geld te stoppen in de financiële markten. Maar we kunnen nu niet meer rekenen op die extra steun, waardoor de kans toeneemt op extra volatiliteit op de beurs.
Hendrik Tuch, CFA is hoofd vastrentende waarden Nederland bij Aegon Asset Management. Aegon Investment Management B.V. is geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten als een beheerder van beleggingsinstellingen. Op basis van haar vergunning is Aegon Investment Management B.V. geautoriseerd om individueel vermogensbeheer en beleggingsadvies te verlenen in de zin van de Wet op het financieel toezicht.