Geen toekomst voor de euro? Het uniforme monetaire beleid voor een eurozone met zulke economische verschillen, leidt vroeg of laat tot een uitbarsting. Marcel Tak denkt aan een dramatische, alternatieve oplossing: het opsplitsen van de eurozone in een gebied met twee verschillende valuta. 21 mei 2019 11:30 • Door Marcel Tak Toen een medebewoner van mijn flatgebouw een folder van VOLT in mijn brievenbus deponeerde, ontstond er een levendige discussie. De jonge politieke partij is hartstochtelijk EU-gezind en dankzij de Europese eenwording is er nog steeds vrede op ons continent, zo stelde mijn buurman. “Dankzij de euro is het veel gemakkelijker handel te drijven en valutaonzekerheden behoren binnen de EU tot het verleden,” zo benadrukte hij. Politieke overwegingen Een jaar of tien geleden was ik min of meer dezelfde mening toegedaan. Samenwerking binnen Europa is een belangrijke factor bij de vredige situatie tussen de vele staten die Europa rijk is. Dat neemt niet weg dat ik denk dat de NAVO een minstens zo belangrijke rol heeft gespeeld in het uitblijven van grote oorlogen op ons continent. Voorts is het goed te realiseren dat samenwerking in Europa niet gelijk hoeft te staan aan het streven naar een ever closer European Union. Maar goed, dat zijn allemaal politieke overwegingen waar ik verder geen aandacht aan zal geven. Anti-establishment Het is wel belangrijk om te constateren dat de onrust onder de bevolking in veel EU landen groter wordt en zich uit in steun voor partijen die zich tegen het establishment keren. Natuurlijk kun je met EU-sceptici de discussie aangaan door te stellen dat de bevolking in Europa het in welvaartstermen nog nooit zo goed heeft gehad als nu. Die rationele benadering verliest het echter van het gevoel bij velen dat de ontwikkelingen binnen de EU de verkeerde kant op gaan. Zo wordt nogal eens gesteld, bijvoorbeeld door partijen als 50Plus, dat door Europa onze pensioenen worden aangetast. Dat is formeel onjuist. Over de pensioenen hebben de beleidsmakers van de EU niets te zeggen. Eigen keuze Maar dat neemt niet weg dat de EU indirect wel voor een belangrijk deel verantwoordelijk is voor de pensioenproblematiek. Niemand in de EU bepaalt op welke wijze wij ons pensioenstelsel inrichten. Het is onze eigen keuze (private) fondsen te vormen en de toekomstige verplichtingen te berekenen op basis van de contante waarde daarvan. Dat is op zichzelf een logisch systeem, maar het probleem ontstaat door de zeer lage rente. Die rente is het gevolg van een monetaire politiek die gericht is op de zwakste schakels in de EU. Voor landen als Italië, Spanje en Frankrijk zijn lage rentes van belang om de hoge staatsschuld betaalbaar te houden en de economische groei te stimuleren. Ultralage rente Landen met een (relatief) lage staatsschuld en een gezonde economische groei hebben geen lage rente nodig. Integendeel, de lage rente is slecht voor de financiële sector, inclusief de pensioenfondsen, en geeft ook een verkeerde impuls aan de economie. Nu lopen spanningen op de arbeidsmarkt op. In plaats dat het monetaire beleid helpt deze spanningen te verminderen, en vooral de negatieve gevolgen daarvan (inflatie) te beperken, is er sprake van een voortdurend aanjagen van de economie door de ultralage rente. De geldontwaarding is in Nederland momenteel dicht in de buurt van de 3%. Daar staat tegenover dat de lage rente voor de zuidelijke lidstaten wel helpt de economische groei enigszins op peil te houden, maar daarbij is de hulp nodig van hogere overheidsuitgaven en dientengevolge een (veel) te hoge staatsschuld. Slecht economische beleid Het risico is groot dat dit fout gaat. Dit is de echte prijs die de zuidelijke én de noordelijke lidstaten dan gaan betalen voor het uniforme beleid voor een niet-uniforme politiek-economische omgeving. In het valutair gefragmenteerde Europa voor de komst van de euro waren de monetaire instrumenten veel meer in staat economische onevenwichtigheden te corrigeren. Italië voerde een slecht economische beleid. De munt devalueerde ten opzichte van andere Europese valuta. Dat hield de economie draaiende. Als gevolg van deze valutaire aanpassingen steeg de rente, maar dat kon opgelost worden door geld bij te drukken om de staatsschuld te financieren. Economische hervormingen In Duitsland, als voorbeeld van de goede economische politiek, gebeurde het tegenovergestelde. Daar leidde het beleid tot een sterke munt. Dat had op zichzelf nadelige effecten op de economie. Daarop was het enige antwoord voortgaande hervormingen, wat uiteindelijk weer tot een nog sterkere munt leidde. Monetaire financiering was uit den boze. Nu is de situatie drastisch gewijzigd. Het slechte Italiaanse beleid leidt nu niet meer tot valutaverlagingen. Monetaire financiering is voor de zuidelijke lidstaten niet meer mogelijk. Alleen economische hervormingen kunnen de zaak in evenwicht houden en dat gebeurt te weinig of helemaal niet. Twee scenario's In Duitsland en andere sterke landen leidt het goede beleid nu niet meer tot een stijging van valuta. Tezamen met de lage rente is er nu sprake van voortdurend positieve economische impulsen. Dat leidt tot minder gevoelde noodzaak tot hervormingen. Het monetaire beleid heeft het grote risico dat onevenwichtigheden tussen lidstaten toenemen en dat hervormingen en noodzakelijk aanpassingen noch in Zuid, noch in Noord-Europa plaatvinden. Er zijn twee scenario’s mogelijk: Of de economie in de noordelijke lidstaten loopt vast door een voortdurend te hoge economische groei met spanningen op de arbeidsmarkt en inflatie. Dat kan leiden tot het uiteenspatten van wat we dan achteraf als een aandelen- en huizenbubbel kunnen zien. Een andere mogelijkheid is dat de monetaire verkrapping alsnog wordt ingezet, waardoor de zuidelijke bubbel zijn ontwrichtende werk gaat doen. Dat betekent een scherpe stijging van de rente aldaar, waardoor de financiering van de staatsschuld niet meer mogelijk is. Horrorscenario In beide gevallen betekent dat een wankelende euro en een mogelijk uiteenvallen van de EU in deze vorm. Dit is in ieder geval een horrorscenario als het op deze ongecontroleerde manier zou gebeuren. Het zou goed zijn als we het populisme, zowel bij voorstanders (ja, ook daar zien we populisme) als tegenstanders van de EU en euro kunnen loslaten. Ik denk dat een goede, onafhankelijke analyse van de actuele situatie in de EU tot de conclusie leidt dat significante veranderingen noodzakelijk zijn. Dat geldt met name voor het monetaire beleid. Een uniform beleid voor een zone met zulke economische verschillen, leidt vroeg of laat tot een uitbarsting. Ongecontroleerd einde De oplossing om zuidelijke landen te dwingen het beleid zodanig aan te passen zodat het monetaire beleid wel uniform gevoerd kan worden, werkt niet. En eigenlijk is het ook een rare gedachte. Het monetaire beleid staat in dienst van de economie en niet andersom. De alternatieve oplossing is het opsplitsen van de eurozone in een gebied met twee verschillende valuta. Op deze wijze kan elke zone zijn eigen beleid voeren. Het is in feite een dramatische oplossing met moeilijk voorspelbare gevolgen. Maar het is zeker beter dan wachten op het moment dat er een ongecontroleerd einde aan de gezamenlijke munt komt. Marcel Tak is zelfstandig beleggingsadviseur en oprichter/beheerder van het Bufferfund. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Deel via:
Assetallocatie 28 mrt De succesvolle terugkeer van de 60/40-portefeuille Ewout van Schaick heeft samen met de rest van het multi-asset-oplossingen-team van Goldman Sachs AM grote verwachtingen van portefeuilles die bestaan uit 60% aandelen en 40% obligaties. Zowel voor aandelen als obligaties zijn de vooruitzichten zonnig. Mochten markten desondanks corrigeren, dan biedt de 60/40-portefeuille de spreidingsvoordelen om de klap te verzachten.
Assetallocatie 27 mrt Cash is meer king dan ooit In Europa kan een belegger dit jaar met een mix van cash en kortlopende leningen bruto tussen de 3% en 4% verdienen. Waarom dan nog risico's nemen met obligaties en aandelen, zo vraagt Alain Richier van Ostrum Asset Management zich af.
Assetallocatie 25 mrt Rabobank surft mee op recordgolf Rabobank heeft geen last van hoogtevrees. Aandelen blijven favoriet boven obligaties. De bank ziet zich gesteund door de hoge winstgroei en de historie: records komen immers zelden alleen.
Assetallocatie 21 mrt Geef uw portefeuille een boost! Yvo van der Pol, hoofd Benelux & Nordics bij PGIM Investments, is bijzonder gecharmeerd van de meer risicovolle obligaties, aandelen met sterke groeimogelijkheden en datacenters.
Assetallocatie 21 mrt U zoekt een sterk presterend mixfonds? Het is volgens Thomas de Fauw van Morningstar essentieel voor beleggers om de strategie, het proces en de beloften van fondsmanagers van mixfondsen te doorgronden.
Assetallocatie 20 mrt “Dit is een positief verhaal” Karen Ward, hoofd beleggingsstrategie EMEA bij JP Morgan AM, ziet dit jaar zonnig in, voor de Europese economie en voor Europese aandelen in het bijzonder. Ook China zou wel eens positief kunnen verrassen. Komen deze optimistische verwachtingen niet uit, dan houden obligaties en private beleggingen het portefeuillescheepje wel recht.