Warm aankleden voor een Europese schuldentsunami

Veel economen hadden al ruim voor de Duitse verkiezingen van 23 februari rekening gehouden met een aanpassing van de zogenoemde Schuldenbremse, een in de grondwet verankerde beperking om nieuwe overheidsschulden te maken. Dat kon bijna niet anders vanwege alle verkiezingsbeloftes van de grote partijen.

Maar dat het zo heftig zou worden als vorige week aangekondigd door de beoogde coalitiepartners CDU/CSU en SPD, had bijna niemand voor mogelijk gehouden. De CDU/CSU - de grote winnaar - had immers voor de verkiezingen gezworen vast te houden aan een zuinig begrotingsbeleid.

Honderden miljarden

Maar die belofte kan blijkbaar de prullenbak in. Hoe ze het precies willen doen, is nog onduidelijk, maar de beoogd kanselier Friedrich Merz wil de schuldenregels in ieder geval omzeilen met behulp van een “Sondervermögen” (fonds buiten de normale begroting om) van 500 miljard euro om de afbrokkelende infrastructuur een opknapbeurt te geven, terwijl voor militaire uitgaven de schuldenrem bijna helemaal wordt opgeheven.

Ondertussen wordt er ook op andere plaatsen driftig geld uitgedeeld. Zo wordt er extra geld vrijgemaakt voor forensen, moeders krijgen meer pensioen en de middenstand mag rekenen op belastingverlagingen. Economen gaan ervan uit dat dit leidt tot een veel hoger begrotingstekort en een stijgende schuldquote.

Aegon AM 

Irina Kurochkina van Aegon Asset Management durft nog niet met zekerheid te zeggen wat dit betekent voor de eurozone, maar dat het een impact heeft op de economische groei (positief), inflatie (verhogend) en rentelasten (duurder) staat nu al vast.

Duitsland geldt namelijk als de over het algemeen zeer solide financiële basis van de EU. Als daar twijfel over komt en andere landen nemen het ook niet meer zo nauw met het maximale begrotingstekort van 3%, dan kan dat leiden tot een sterke stijging van de kapitaalmarktrente.

Kurochkina laat in een rapport van Aegon nog een keer zien hoe snel de visie op Europese staatsschulden en staatsobligaties veranderd is.

Turbulente weken 

• Op 23 februari waren de Duitse verkiezingen. Er was toen al twijfel of de grote winnaar CDU/CSU zijn plannen zou kunnen uitvoeren zonder aan de schuldenrem te morrelen. Maar de christendemocraten brachten daar tegenin dat ze ook gingen bezuinigen op bijvoorbeeld de Bijstand en vluchtelingen. Er zou bovendien gespaard worden door minder bureaucratie.
• Op 28 februari was er de beruchte ontmoeting tussen Trump en Zelensky in het Witte Huis. Volgens Merz was hierdoor het kwartje gevallen dat Europa alles moeten doen om voor zijn eigen veiligheid te zorgen (whatever it takes). 
• Een paar dagen later kwam de Europese Commissie met het voorstel om via euro-obligaties 150 miljard euro aan leningen vrij te maken voor de Europese defensie. Daarbovenop wil EC-president Ursula von der Leyen defensie-uitgaven van de lidstaten vrijwaren van de begrotingsnorm van 3%. 
• Op 4 maart werd de markt verrast door het Duitse akkoord over een infrastructuurfonds van 500 miljard euro en alle remmen los bij defensie.

Outlook

Dat is de stand nu. Er zijn volgens Kurochkina nog veel onzekerheden. De Duitse regeringsonderhandelingen staan immers nog aan het begin en om het schuldenplafond aan te passen hebben ze een twee derde meerderheid nodig. De Groenen staan daar open voor, maar die hebben natuurlijk ook zo hun wensen, vooral op klimaatgebied. En ook in Europa moeten er nog heel veel kopjes koffie gedronken worden om tot een gemeenschappelijk besluit te komen.

Dat laat onverlet dat de effecten nu al enorm zijn. De rente op een tienjarige Duitse staatslening lag bijvoorbeeld begin dit jaar op 2,35%. Nu is het meer dan 2,9%. Andere landen worden mee omhoog getrokken. Zo ging de 10-jaarsrente in Frankrijk van 3,2% naar 3,6% en in Nederland van 2,6% naar 3,1%.

Volgens Kurochkina zijn de financieringskosten van EU-lidstaten in de week van 4 maart met 20 basispunten (0,2%) gestegen. Bij de vele honderden miljarden die Europese overheden geleend hebben, gaat dat om gigantische bedragen.

Er kunnen bovendien vraagtekens gezet worden bij de inflatieprojecties van de ECB. Die moeten wellicht naar boven worden bijgesteld als de EU-schulden echt sterk stijgen.

Bij de laatste vergadering - waar de rente met 25 basispunten werd verlaagd tot 2,5% - hield de ECB het bij zijn oude prognose dat de eurozone op de goede weg is richting het inflatiestreefcijfer van 2%. De verwachting is 2,3% eind 2025 en 1,9% in 2026.

Een renteverlaging minder

Wat betreft Europese renteverlagingen zijn de markten voorzichtiger geworden. Een paar weken geleden werd er uitgegaan van drie renteverlagingen. Door de “Duitse bazooka” is dat teruggebracht tot twee. De ECB-rente zou daarmee uitkomen op 2%.

Voor Kurochkina is het nu een kwestie van wachten op details uit Duitsland en wat voor effect dat heeft op begrotingsregels elders in de eurozone. Daarna kan zij een betere prognose geven over de inflatie op de lange termijn, Europese groei en obligatiemarkt.