Indexfondsen werken nog niet marktverstorend

Indexfondsen en ETF’s hebben een enorme vlucht genomen sinds ze voor het eerst geïntroduceerd werden in de jaren 70 door John Bogle. Charles Wood en Robert Lockie vergelijken het in hun blog The Financial Bodyguard met het eten van ijs op een zomerse dag. Het is gewoon verdomd lekker. Het enige gevaar is dat je er teveel van eet.

Het grappige is dat er in het begin nog lacherig werd gedaan over de indexfondsen. Actieve fondsmanagers beschimpten ze als "on-Amerikaans", omdat ze geen enkele ambitie hebben om de markt te verslaan. Maar dat lacherige is er inmiddels wel af. Indexfondsen kunnen weliswaar nooit hun benchmark verslaan, maar ze kunnen wel het gros van de actieve fondsmanagers achter zich laten.

SPIVA-rapport

Wood en Lockie wijzen voor de Amerikaanse beurs op het zogenoemde SPIVA-rapport van S&P Global. Daaruit blijkt dat slechts 3% van alle Amerikaanse beleggingsfondsen de laatste 20 jaar in staat waren om hun benchmark te verslaan. Succesvolle jaren werden teniet gedaan door tegenvallende jaren. 

Het is daarom niet zo gek dat steeds meer mensen liever kiezen voor een indexfonds of ETF (een beursgenoteerd indexfonds) dan een actief beheerd beleggingsfonds.

Hoeveel actieve managers zijn nodig?

De grote vraag is of er een punt bestaat waarop de indexfondsen te groot zijn en dat het zomerse ijsje plotseling niet meer zo lekker smaakt, maar juist misselijk maakt.

Actieve beleggers zijn namelijk wel nodig om de markt goed te laten functioneren. Als iedereen de index volgt, wie is er dan om slechte bedrijfscijfers af te straffen of goede te belonen?

Het is een beetje een paradox. Het zijn de actieve beleggers die met al hun analyses zorgen voor marktefficiëntie. Maar als de markt perfect werkt dan is het voor hen bijna onmogelijk de index te verslaan.

De stelling van John Bogle 

John Bogle, de man die de eerste indexfondsen namens Vanguard in de markt zette, was zich daar van bewust. Hem werd een keer gevraagd wat er zou gebeuren als de markt voor 100% in handen zou zijn van indexfondsen. Zijn antwoord was “absolute chaos, er zouden geen kopers en verkopers meer zijn, geen liquiditeit, geen markt.”

Jack Bogle kwam met de grove inschatting dat er een omslag komt bij een marktaandeel van ongeveer 90% voor de indexfondsen en 10% actief. Aangezien actieve fondsmanagers veel meer handelen dan indexfondsen schatte hij dat bij deze verhouding ongeveer de helft van de daghandel voor rekening komt van actieve beleggers en de rest passief. Dat zou genoeg moeten zijn voor een efficiënt werkende markt. Of dit ook opgaat voor markten buiten de VS en voor small- en midcapscaps, laten Wood en Lockie even in het midden.

Er is nog ruimte naar boven

In werkelijkheid ligt het marktaandeel van passieve indexfondsen echter veel lager. Het is volgens het Amerikaanse Investment Company Institute Factbook gestegen van 22% in 2012 naar 45% in 2023 (25% klassieke indexfondsen en 20% ETF’s).

Daar komen dan nog een aantal onzichtbare indexbeleggingen bij. Zo zijn er bijvoorbeeld veel institutionele beleggers die als basis voor hun portefeuille gebruikmaken van indices. Hetzelfde geldt voor actieve fondsmanagers. Het marktaandeel is dus iets groter dan die 45%, maar de 90% blijft ver weg. 

Daar komt bij dat het marktmechanisme automatisch in werking treedt zodra indexfondsen te groot worden. Stel het aandeel van de indexfondsen loopt inderdaad op tot boven de 90% en de markt begint inefficiënties te vertonen, dan stijgt ook gelijk de prikkel voor actieve beleggers om daar gebruik van te maken. 100% is feitelijk onmogelijk in een vrije markteconomie.

Voorlopig hebben de indexfondsen dus nog volop ruimte naar boven. Het zomerse ijsgenot kan nog even doorgaan.