Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem heeft een brief geschreven aan de Tweede Kamer. Het was best een goede brief. Het ging over standaardproducten. Banken zouden, eventueel naast hun eigen aanbod, verplicht producten moeten aanbieden waarvan de voorwaarden vooraf zijn vastgesteld. Behalve dan de prijs.
Wat kan het voordeel zijn van deze gestandaardiseerde producten? In de brief weet Dijsselbloem er een aantal te noemen. Met dank aan zijn ambtenaren, die kennelijk een boekje over gedragseconomie hebben gelezen.
Wat blijkt uit dat boekje? U bent vaak niet in staat de beste keuze te maken in het licht van uw doelstellingen, zelfs als u alle relevante informatie krijgt. Als banken nu verplicht worden een standaardproduct aan te bieden, krijgt u een richtpunt, en wordt uw keuzeprobleem verminderd.
Onderschat daarvan niet de voordelen. Uw keuze kan op deze wijze in een maatschap.pelijk gewenste richting worden gestuurd, zo staat in de brief. Het tweede voordeel is dat uw keuzestress wordt verminderd, waardoor u keuzes minder snel uitstelt.
Doorslaan
Niks mis met standaardproducten, zou je zeggen. Maar verder in de brief lees ik dat "om te komen tot standaardproducten (...) een rol van de overheid waarschijnlijk onvermijdelijk (is)". Er lijkt hier sprake van een standaardreactie van de overheid.
De consument kan zelf niet over zijn eigen toekomst beslissen en raakt in een stress, waardoor er maar één oplossing mogelijk is: ingrijpen van de overheid. Vadertje Staat weet precies welke producten goed (en niet goed) voor u zijn. U moet vooral niet te veel nadenken over uw eigen (financiële) toekomst.
Dat doet de overheid wel. Wat is het toch mooi om, naast het collectieve pensioen, door de overheid bedachte en goedgekeurde financiële producten in bezit te hebben. Mogelijk vindt u dat ik wat doorsla, en daarin heeft u gelijk. Ik stelde immers dat de brief van Dijsselbloem niet slecht was.
Dat is zeker zo, want in de brief wordt een aantal zaken genoemd, die duidelijk maken dat het aanbieden van standaardproducten niet het ei van columnbus is, zeker niet als de overheid zich ermee bemoeit.
Zo wordt in de brief zelf aangegeven dat standaardisatie een zware overheidsinterventie zou zijn. Dijsselbloem twijfelt daarom aan een dergelijke ingreep. Zijn er geen alternatieven mogelijk? Is dit overheidsingrijpen wel proportioneel?
Er zijn de laatste jaren al veel maatregelen genomen, zo wordt verder gesteld. De effecten daarvan zijn nog niet bekend, zodat het nu helemaal nog niet mogelijk is om te beoordelen of overheidsingrijpen op dit gebied gewenst is.
Tegen overheidsingrijpen
Kunnen financiële adviseurs en vergelijkingssites niet (beter) helpen in het aanbod aan financiële producten? Prima argumenten tegen overheidsingrijpen, maar er zijn nog allerlei andere problemen die Dijsselbloem ziet.
Zo is het mogelijk niet aantrekkelijk voor aanbieders om de verplichte standaardproducten onder de aandacht te brengen. Om dat toch te realiseren moet dan "flankerende beleid" worden gevoerd, dus weer extra regels. Bovendien, consumenten zouden standaardproducten juist links kunnen laten liggen, vanwege de perceptie dat het hier om eenheidsworst zou gaan.
In de brief staat ook dat standaardisatie pas zin heeft als er sprake is van homogene vraag in een markt waar nu nog heterogeen aanbod van complexe producten plaatsvindt.
Dus in lang niet alle gevallen is standaardisatie toepasbaar. Daarnaast kunnen de voorwaarden van standaardproducten in een voortdurend veranderende markt snel achterhaald en niet meer passend zijn. De consument denkt in zijn naïviteit dat dit nog wel het geval is.
Goede brief
Dat Dijsselbloem en zijn ambtenaren eigenlijk niets zien in standaardproducten blijkt als in de brief per productcategorie een korte inventarisatie wordt gemaakt.
- Hypotheken: toegevoegde waarde standaardisatie beperkt,
- Consumptief krediet: standaardisatie niet nodig
- Betalen en sparen: standaardisatie niet nodig
- Pensioensparen: standaardisatie niet mogelijk
- Vermogensopbouw door beleggen: geen aanleiding voor standaardisatie
- Verzekeringen (standaardisatie niet nodig en er is al een initiatief van het Verbond van Verzekeraars)
- Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen: standaardisatie zeer moeilijk, weinig behoefte consumenten).
Een goede brief dus, met duidelijk argumenten tegen overheidsbemoeienis met standaardisatie in het productaanbod. Ik voeg er nog aan toe dat wat mij betreft de overheid zich veel meer moet richten op twee hoofdlijnen:
1.Zorg voor een goed werkende markt met veel aanbieders en veel concurrentie. Allerlei maatregelen, waaronder standaardisatie en bijvoorbeeld ook (te) strenge beloningsregels werken hier niet aan mee.
2.Verplicht partijen tot duidelijke, heldere informatie over de hun aangeboden producten, die voor alle consumenten begrijpelijk is. Onbegrijpelijk, complexe en dure financiële producten worden dan als vanzelf ontmaskerd door de aanbiedende partij.
De "goede" brief eindigt helaas met een voor de overheid zo kenmerkende standaardreactie. Dijsselbloem vraagt aan de Autoriteit Consument en Markt (ACM) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) nader onderzoek te doen. Zucht.
Natuurlijk moeten ook de schoorstenen van de toezichthouders roken. Maar de ambtenaren van de Directie Financiële Markten, de opstellers achter de brief, zijn toch zelf wel in staat op basis van de genoemde argumenten tot besluitvorming te komen.
De kosten van toezichthouders, opgebracht door de financiële sector zelf, lopen zo alleen maar op. Dat lijkt mij in ieder geval niet in het belang van de consument.